Majkowski Aleksander | ||
|
Emilia Szmytke Aleksander Majkowski Aleksander Majkowski jest jednym z najwybitniejszych pisarzy kaszubskich, który zasłynął dzięki wspaniałej powieści Żecé i przigodë Remusa. Urodził się w Kościerzynie, w 1876 roku. Mimo wcześniejszych upodobań i uzdolnień literackich, postanowił zostać lekarzem. Szkoląc się na lekarza, jednocześnie zaczął pisać. Początkowo były to krótkie utwory, takie jak: Jak w Koscerznie koscelnygo obrele, poemat napisany pod wpływem Jarosza Derdowskiego, poprzednika jego na niwie poezji kaszubskiej. Po odbyciu studiów na Zachodzie i zachłyśnięciu się nowościami w zakresie literatury i pisarstwa, powrócił na Kaszuby, gdzie zaangażował się w działalność kulturalną. Najpierw w 1905 roku jako redaktor „Gazety Gdańskiej” zaczął wydawać dodatek Drużba. Pismo dlö polścich Kaszubów. W tym czasie działalność naukowa i kulturalna Kaszub zaczęła się rozwijać. Na przełomie lat 1907 i 1908 w Pelplinie w ramach studenckiej „Polonii” powstało – wśród kleryków – Koło Kaszubologów, a od 1908 roku Majkowski w Kościerzynie zaczął wydawać „Gryfa”, pierwsze polskie i kaszubskie czasopismo społeczno–kulturalne i literackie w Prusach Zachodnich. Wszystkie te działania przyczyniły się do powstania inteligenckiego ruchu nazwanego młodokszubskim. Młodokaszubi akcentowali regionalną wspólnotę nie tylko kaszubską i pomorską, ale też polską. Działalność tego ruchu spowodowała wielki sprzeciw wśród Niemców. Aleksander Majkowski, jak przystało na młodzieńca okresu Młodej polski, wyjechał za granicę w celu uzyskania wykształcenia medycznego. Swoja podróż po Europie rozpoczął w Niemczech, najpierw w Berlinie w 1897r., gdzie miał niebywałą przyjemność spotkań z „cenionym przez niemiecką i europejską modernę” Stanisławem Przybyszewskim. W Berlinie też miał okazję uczęszczać na wykłady znakomitego historyka z zakresy słowiańszczyzny, profesora Aleksandra Brüknera. Chodził też na wykłady profesora Rudolfa Irchowa, interesującego się nie tylko teorią celularną i antropologią, ale i mitem słowiańskim. Po trzech latach przeniósł się na studia do Gryfii (Greifswald), gdzie miał okazję dowiedzieć się O dziejach słowiańskiego Pomorza. To w Gryfii po raz pierwszy ma styczność z twórczością Fritza Reutera, niemieckiego pisarza interesującego się folklorem i tematyka ludową. Jak Berlin wprowadzał go w wielki świat nauki i być może artystycznej bohemy, tak w Gryfie odbył przyspieszony kurs historii Pomorza i Kaszub. Można też powiedzieć, że jak Berlin był modernistyczny, tak Gryfia raczej pozytywistyczna; Berlin budził irracjonalizm, natomiast Gryfia nauczyła Majkowskiego historycznego racjonalizmu. W 1901 roku został wydalony z uczelni za agitację na rzecz Polski, więc postanowił udać się do Monachium. Monachium obok Berlina było także kolebką europejskiego modernizmu, więc mógł poszerzyć swoją wiedzę o literaturze i sztuce. W Monachium uwagę jego przykuła filozofia Nietschego i Schopenhauera oraz opera Wagnera, których twórczość i poglądy przypomniały mu o własnej „małej ojczyźnie”. Modernistyczna aura Monachium, której nie obcy był satanizm, spowodowała, że Majkowski rozpoczął pracą nad utworem o kaszubskim diable, który w przyszłości zainicjował kaszubską epopeję o Remusie. Kolejnym etapem Majkowskiego w wędrówce po Europie był Zürich, gdzie zachłysnął się osiągnięciami psychoanalitycznymi Freuda a później C. G. Junga, której skutków można upatrywać w powieści. Po uzyskaniu doktoratu wrócił na Kaszuby, gdzie pracował jednocześnie jako lekarz, literat, publicysta, redaktor, działacz społeczny i polityczny. Był głównym inicjatorem i założycielem Towarzystwa Młodokaszubów, który za cel podstawowy stawiał sobie, po pierwsze rozbudzenie samowiedzy i dumy szczepowej Kaszubów, a po drugie – włączenie ich w nurt życia ogólnopolskiego. Majkowski po powrocie do Polski nawiązał kontakty z młodopolskimi twórcami, w tym z poznańskim literatem Bernardem Chrzanowskim. „Pierwszy to raz w Polsce zabrzmiała wtedy na publicznej uroczystości mowa kaszubska, poezja kaszubska, piosenki kaszubskie – pisał B. Chrzanowski w swoich wspomnieniach”. Jego biblioteka zawierała dzieła romantycznych klasyków, książki Bergsona, Schopenhauera, Nietzschego, powieści skandynawskie Selmy Lagerlöf, oraz czterotomową pracą Wilhelma Bogusławskiego Dzieje Słowiańszczyzny północno – zachodniej do połowy XIIIw., której dualizm będzie słyszalny w Życiu i przygodach Remusa. Majkowski rozpoczął pracę nad powieścią Życie i przygody Remusa najprawdopodobniej w roku 1915. Praca nad nią trwała ponad dwadzieścia lat. Aleksander Majkowski pragnął wzbudzić w Kaszubach ducha kaszubskiego regionalizm, rozbudzić w nich to, co od zawsze w nich drzemie, a co przez te wszystkie lata zostało zapomniane i zepchnięte na margines życia zniemczonego społeczeństwa kaszubskiego. „Autor na kartach powieści konstytuuje świadomość jako spiritus movens działania twórczego i pracy na niwie społecznej, gloryfikując fantazjowanie jako środek konieczny do stawania się rzeczywistości i świata”. Aleksander Majkowski, podobnie jak powieściowy Remus, przyjął sobie za cel wydźwignięcie z zgermanizowanego padołu swych regionalnych rodaków, rozbudzając w nich poczucie przynależności zarówno do małej jak i do wielkiej ojczyzny. Po powrocie z zagranicy, w 1904 roku rozpoczął praktykę lekarską oraz zaangażował się w działalność dziennikarską. Na łamach „Gazety Gdańskiej” po raz pierwszy skonstruował swoje poglądy jako regionalista kaszubski w tekście poetyckim Obudzta sę, Kaszubi, który stanowił swoisty manifest. Pojawienie się Majkowskiego w Gdańsku miało dla sprawy kaszubskiej szczególnym znaczenie. W roku 1906 Majkowski opuszcza Gdańsk, porzuca pracę w gazecie i przenosi się do rodzimej Kościerzyny, gdzie założył czasopismo „Gryf”, które z czasem skupiało w swych szeregach Młodokaszubów. Jednak dość radykalne poglądy i specyficzne cele, które nie zawsze szły w parze z małomiasteczkowym porządkiem sprawiły, że Majkowski przeniósł się do Sopotu. Obok działalności dziennikarskiej i lekarskiej zajął się sprawami politycznymi i społecznymi. W tym czasie rozwinął się ruch młodokaszubski, na czele z Majkowskim, Karnowskim i Heyke. To oni przyczynili się do tego, że utrzymał się „Gryf” i powstało, w czerwcu 1912 roku Towarzystwo Młodokaszubów. Na założycielskim zjeździe ze 100 zaproszonych gości przybyło zaledwie 60. Majkowski wygłosił przemowę, w której podkreślił: „Ruch młodokaszubski powstał już pewien czas przed „Gryfem” we Wdzydzach (nauczyciel Gulgowski) i w Pelplinie (Kółko Kaszubologów).[…]Przez wytrwałą pracę pozyskaliśmy sobie przyjaciół. Pokazało się na zaproszeniach o podpisy w odzewie; nikt nie odmówił. Jeśli jeszcze tu i tam żywią ku nam nieufność, to wskutek niedobrego dziedzictwa Ceynowy. My za niego cierpimy. Przyszedł teraz czas na zorganizowanie sił naszych. Przedłożone ustawy planowanej organizacji mają nie demokratyczne ujęcie; przewagę w nich daliśmy inteligencji kaszubskiej” Odmienne stanowiska wśród działaczy tamtego okresu sprawiły, że nie udało się stworzyć organizacji czy ruchu, która mówiłaby jednym głosem. Pierwszą wojnę światową spędził Majkowski w chełmińskim szpitalu i na różnych frontach. Po zakończeniu wojny Majkowski krążył między Sopotem a Wejherowem. Koniec wojny przyniósł Polsce wolność, ale bez Gdańska, któremu nadano status Wolnego Miasta, co nie dało spokoju Kaszubom. Majkowski został przewodniczącym Polskiej Rady Ludowej na powiat wejherowski i tym samym wkupił się w świat polityki. Grona jego przyjaciół zaczęło się stopniowo kurczyć. Do końca wierny pozostał mu J. Karnowski. Dążenia Majkowskiego przybierały charakter separatystyczny, choć nigdy nie zostały wprost wypowiedziane, ale były przedmiotem ostrej dyskusji z działaczami skupionymi wokół posła Łosińskiego z Sierakowic. Lata 1918-1921 to najbardziej efektywny okres w życiu kaszubskiego regionalisty. Zostaje prezesem do Rady Pomorskiej w Grudziądzu i tam też organizuje I Wystawę Sztuki Artystów Pomorskich, w Kościerzynie zaś wydaje „Pomorzanina” oraz próbuje wskrzesić „Gryfa”. Jego idealistyczne poglądy stają się zakałą dla ludzi pragmatycznych. 6 października 1921 roku Aleksander Majkowski bierze ślub z Aleksandrą z Komorowskich i rok później osiada z rodziną w Kartuzach. Bóg obdarzył go trzema córkami, Damroką, Barbarą, Witosławą oraz synem Mestiwnem, który zginął w czasie II wojny w znienawidzonym niemieckim mundurze. W ślady ojca poszła najstarsza córka Damroka, która to przyczyniła się do publikacji największego dzieła ojca „Życie i przygody Remusa” oraz dalej propagowała idee regionalne przekazane jej przez ojca. Była pracownikiem Biblioteki Gdańskiej PAN i działaczem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Okres kartuski spędził Majkowski w atmosferze rozczarowania i niespełnienia. Tutaj poświęca się w całości pracy zawodowej i literaturze. Kończy, zaczętą w 1915 roku powieść o Remusie. Zmarł 10 lutego 1938 roku w Gdyni. Pochowany na cmentarzu w Kartuzach. |