Kaszubszczyzna w mediach (2003 r.) | ||
|
Referat wygłoszony podczas I Wojewódzkiej Konferencji Regionalistów w Żukowie 31.01.2004, przedstawia stan z przełomu lat 2003/2004 UWAGI OGÓLNE - obecność kaszubszczyzny we współczesnym świecie i w szczególności w mediach zwiększa się, choć nadal jest niewielka. Więcej pozostało do zrobienia niż zostało zrobione. - kaszubszczyzna w mediach to w większej mierze informacje o Kaszubach niż informacje po kaszubsku. - wprowadzanie kaszubskiego do życia publicznego i mediów napotyka często nieprzewidziany opór oraz zastrzeżenia. - środowisko kaszubskie nie wykazuje wystarczającego samozaparcia i inicjatywy we wprowadzaniu kaszubszczyzny do mediów. - niewiele jest osób znających pisaną kaszubszczyznę, stąd możliwości kaszubienia rozmaitych gałęzi życia wciąż nie są wielkie. CZASOPISMA KASZUBSKIE Czasopismem kaszubskim (w rozumieniu – kaszubskojęzycznym) jest jedynie miesięcznik „Òdroda”. Czasopismami z elementami w jęz. kaszubskim są „Norda” – tygodniowy przeważnie jednostronicowy dodatek do „Dziennika Bałtyckiego”, „Pomerania” miesięcznik ZK-P. Inne – głównie lokalne – jak np. Gazeta Kartuska, Kurier Kartuski, Głos Żukowa, Kurier Bytowski, Naji Gôchë, Zabory, Gazeta Nadmorska i in., rzadziej regionalne – Głos Pomorza, Dziennik Bałtycki ? publikują wiadomości i inne materiały o Kaszubach, natomiast jedynie sporadycznie po kaszubsku. Gazety o zasięgu regionalnym wręcz wcale. W „Gazecie Nadmorskiej” 2002-2003 stronę po kaszubsku prowadził R. Drzeżdżon. Strona była poświęcona literaturze. W „Głosie Pomorza” tygodniowy dodatek „Głos Kaszëb”, po polsku z elementami po kaszubsku prowadził J. Dąbrowa-Januszewski. Dodatek był poświęcony przede wszystkim ruchowi kaszubskiemu, sprawom etnicznym i literaturze kaszubskiej. KASZUBSZCZYZNA W TV - Rodnô Zemia (TVG) – program po kaszubsku. Przedstawia aktualia życia kulturalnego i edukacyjnego na Kaszubach. Nie zawiera publicystyki. - Etniczne Klimaty (TVP2) – program o bogactwie etnicznym RP, z elementami publicystyki, po polsku. KASZUBSZCZYZNA W RADIO Rozgłośniami radiowymi nadającymi programy kaszubskie są: - Radio Gdańsk 8.05-9.00 („Na bôtach ë w bòrach”) powtórka w Radio Weekend Chojnice (niedz. 8.05-9.00 i pon. 17.05-18). Magazyn etniczny, składający się z reportaży z wszelkich dziedzin życia kaszubskiego, także publicystyka. - Radio Gdańsk pon-pt 5.45-5.55 („Klëka”) – codzienny serwis informacyjny z materiałem reporterskim. - Radio Gdańsk („Małe ojczyzny”), 4. czwartek miesiąca 21.05-21.55. Magazyn etniczny. - Radio Gdańsk („Pomorskiej ziemi skarbnica”) pierwszy czwartek miesiąca 23.05-24.00. Magazyn etniczny. - Radio Gdańsk („Imieniny u wuja”) czwartek 22.05. Magazyn etniczny. - Polskie Radio Koszalin w niedziele 6.05-6.10 (serwis kaszubski) - Polskie Radio Koszalin w nieparzyste niedziele miesiąca 19.30-20.00 (magazyn kaszubski) Radio Gdańsk nadaje także w Internecie. Od redakcji: 18 grudnia 2004 zaczęło nadawać Radio Kaszëbë, mające siedzibę we Władysławowie. KASZUBSZCZYZNA W INTERNECIE STANDARD KODOWANIA: Kod międzynarodowy „CSB” http://www.kaszubia.com/kasz/komputre/kaszebsczi_html.htm Czcionki tzw. „KS” – Times New Roman KS zostały stworzone na użytek miesięcznika Pomerania przez S. Gepperta na początku lat 90. Bazowały na kodowaniu znaków w ASCII. Odkąd istnieje UNICODE, problem kodowania kaszubskich liter właściwie przestał istnieć. Ponieważ szereg programów, zwłaszcza wydawniczych działa według starego systemu, powstała potrzeba ponownego stworzenia czcionek kaszubskich. Obecnie to dzieło wykonuje ekipa Projektu Rastko. Szczegóły techniczne (informatyczne) po kaszubsku: http://www.kaszubia.com/kasz/komputre/pdf.htm Od redakcji: Czcionki KS, bazujące na stronie kodowej Windows 1250, mają 6 znaków zamienionych na znaki „kaszubskie” ze strony kodowej Windows 1252. Ze względu na brak obsługi standardu Unicode przez większość współczesnych programów komputerowego składu, czcionki te nadal są użyteczne. SERWISY Zasoby Kaszubsko-Pomorskie (www.naszekaszuby.pl) po polsku i kaszubsku, pojedyńcze materiały po angielsku. [ok. 20 tys wizyt/mies red – 1400 wizyt dziennie pod koniec 2004 r.]. Wiadomości (wysoki stopień aktualności), Artykuły (wiele kategorii, m.in. historia, kulturoznawstwo, językoznawstwo, krótkie artykuły encyklopedyczne dot. wielu faktów kulturowych), duża baza zdjęć z imprez kaszubskich i szeroko pojętego życia kulturalnego a także dokumentujących walory krajobrazowe i kulturowe Kaszub, forum). Kaszubia (www.kaszubia.com) serwis systemowo dwujęzyczny polski z kaszubskim razem obok niemieckiego. Czytelnia pomorzoznawcza, Instytucje i Organizacje, Muzea, Bibliografia kaszubska polsko, kaszubskojęzyczna, niemieckojęzyczna, Historia, Mapy zasięgu Kaszubszczyzny, Korkondacja nazw geograficznych kaszubsko-polsko-niemieckich, Język pomorski i kaszubski, Duszpasterstwo, Zarys literatury kaszubskiej, Media (Literatura kaszubska , Artykuły, Prasa, Radio [...]), Miasta i Gminy, Geografia. Lingualia (www.lingualia.net) serwis internetowy EBLULa (European Bureau for Lesser Used Languages) z kilkudziesięcioma wersjami językowymi, w tym z kaszubską. Globalny katalog kaszubskojęzycznej zawartości Internetu. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (www.kaszubi.pl) aktualne dane na temat działalności największej i najdłużej działającej (od 1956. roku) organizacji społeczno-kulturalnej na Pomorzu). [ok. 5 tys wizyt/mies] Miesięcznik ÒDRODA http://odroda.zk-p.pl – jedyne dziś czasopismo w pełni kaszubskojęzyczne. [ok. 4 tys wizyt/mies]. Wychodzi także w wersji drukowanej. Stowarzyszenie RÉMÙS http://remus.zk-p.pl – strona dwujęzyczna (polsko-kaszubska), informacje także częściowo w języku czeskim, serbskim i angielskim. Informacje na temat bieżącej działalności (m.in. edukacja, wspieranie promocji Kaszub poza granicami) , także teksty, katalog tekstów naukowych online dotyczące kaszubszczyzny, bazy danych: bibliografia i in. [ok. 0.5 tys wizyt/mies] Rastko-Kaszubi (www.rastko.org.yu) otwarcie planowane na 1.01.2004. Informacje na temat projektu na stronie http://remus.zk-p.pl/wespolrobota/projekt_rastko.htm [Główna strona Rastko będzie miała w tym roku 1 mln wizyt/mies] Cassubia Slavica (www.cassubia-slavica.com). Czasopismo slawistyczne poświęcone problematyce języka kaszubskiego. Wychodzi także w wersji drukowanej. SERWISY MIAST I GMIN: http://www.kaszubia.com/pl/Linki/miasta.html LINKOWNIE: http://www.zk-p.pl/xoops/modules/mylinks/ [polski] http://www.kaszubia.com/pl/Linki/index.html [polski, niemiecki] http://www.kaszubia.com/pl/kaszubi/index.htm [polski, niemiecki] http://www.republika.pl/modraglina/kaslink1.html [polski, angielski, niemiecki] OPROGRAMOWANIE PO KASZUBSKU: K-meleon – przeglądarka internetowa z kaszubskimi komunikatami: http://k-meleon.kaszubia.com. Autor tłumaczenia kaszubskiego Marek Kwidziński (Hamburg) z grupą, email webmaster @ kaszubia.com. Powstał na początku 2003. roku. Kasz-ed – edytor tekstu pierwszy wprowadzający kaszubski standard kodowania znaków i kaszubskie komunikaty programu: http://www.kaszubia.com/pl/komputery/kaszed.htm. Autor: Piotr Aszyk (Gdańsk) z grupą, email: aaapsik @ zk-p.pl. Prace zakończono w listopadzie 2002. Program pocztowy – premiera jest zapowiadana na Boże Narodzenie 2003. ARCHIWA I LITERATURA KASZUBSKA: http://www.czetnica.kaszubia.com/ Cenôwa Florian, Heyke Léòn, Karnowsczi Jón, Labùda Aleksander http://www.zk-p.pl/ DZIAŁ „SKANY KSIĄŻEK” F. Ceynowa „Czile słów ò Kaszëbach” (1850) F. Ceynowa „Rozmòwa Pòlôcha z Kaszëbą” (1865) Niedługo będą: E. Jelinek „Zapomenutý kout slovanský” (1894) S. Ramułt „Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego” (1893) http://www.zk-p.pl/liter Część twórczości młodego pokolenia twórców (Roman Drzeżdżon, Bożena Szymańska-Ugowska, Michał Pieper i in.). GRUPY DYSKUSYJNE: pl.soc.kaszuby – na news.zk-p.pl, wszelkie informacje wraz z instrukcją jak skonfigurować sobie najpopularniejsze programy „krok po kroku” na http://www.zk-p.pl/news/index.htm. Poświęcona wszystkim aktualnym sprawom Kaszub/Pomorza, zwłaszcza społeczeństwu. [polsko- i kaszubskojęzyczna] red – grupa zlikwidowana, jej rolę przejęło forum Zasobów Kaszubsko-Pomorskich http://remus.zk-p.pl/mejling/ – mailingowa grupa dyskusyjna [polsko- i kaszubskojęzyczna] – serwis informacyjny z najnowszymi wiadomościami o imprezach kulturalnych na Kaszubach, wydarzeniach społecznych i in. Statystycznie 1.2 wiadomości dziennie, serwis istnieje pół roku. http://uk.groups.yahoo.com/group/Pomeranian_Griffin/ [anglojęzyczna] tematyka ogólna. http://groups.yahoo.com/group/kaszebsko/ [wielojęzyczna] tematyka ogólna. KASZUBI KANADYJSCY I AMERYKAŃSCY: http://www.wilno.org/ – Kaszubi w Kanadzie http://www.ka-na.org/ – Kaszubi w USA KASZUBSZCZYZNA W MARKETINGU Język kaszubski w marketingu nie jest rozpowszechniony. Produkty z napisami po kaszubsku można zliczyć na palcach obu rąk – są to m.in. mąka, słone paluszki (produkowane w Tucholi!), musztarda. Więcej jest produktów odwołujących się do kaszubskości typu woda mineralna, ogórki. KASZUBSZCZYZNA W KOŚCIELE Celem odprawiania mszy w języku kaszubskim wierni powinni zgłosić taką potrzebę proboszczowi. Ten po zgłoszeniu tego faktu kurii biskupiej albo odprawia ją sam albo na zaproszenie odprawia ją ksiądz z innej parafii. Dopuszczone kaszubskojęzyczne elementy to: cała liturgia słowa oraz kazanie. Po kaszubsku mogą być także odprawiane nabożeństwa. Te elementy zawierają wskazania duszpasterskie abp. T. Gocłowskiego dla archidiezecji gdańskiej. Do odprawiania całej mszy po kaszubsku potrzebna jest zgoda Papieża. Księża z Seminarium w Oliwie oraz Pelplinie przygotowują się do sprawowania fragmentów (bądź całości mszy) po kaszubsku, działają tam kluby kaszubskie kleryków oraz lektorat języka kaszubskiego (w Pelplinie). Przetłumaczone zostały: 4 Ewangelie (ks. F. Grucza, E. Gołąbek), Ewangelia św. Marka (ks. A. Sikora), Księga Psalmów (E. Gołąbek), Lekcjonarz (E. Gołąbek). KASZUBSZCZYZNA W SZKOLE W regionie ok. 4 tys osób w wieku szkolnym uczy się kaszubskiego jako: języka. Do dyspozycji nauczycieli są następujące metody krzewienia kaszubszczyzny: - wiedza o regionie - wiedza o regionie z elementami języka kaszubskiego - język kaszubski Przygotowanie nauczycieli: Od 3 lat funkcjonuje Podyplomowe Studium Metodyczne Nauczycieli Języka Kaszubskiego. Druga edycja Studium, która za pół roku się zakończy oznaczać będzie w sumie ok. 120 nauczycieli gotowych do nauczania kaszubskiego. Podręczniki i programy: Danuta Pioch – Program do nauczania języka kaszubskiego z elementami wiedzy o Kaszubach - numer dopuszczenia przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania DKW-40141150/00 Jest to program do nauczania zintegrowanego przedmiotu Język kaszubski z elementami wiedzy o Kaszubach w szkole podstawowej od klas II do VI. Program jest wydany przez Oficynę CZEC Wojciecha Kiedrowskiego. W przypadku wprowadzania programów autorskich i nauczycielskich obowiązują przepisy zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002r. w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych (Dz. U. 2002/69/635) - § 8. 1. W. Bobrowski, K. Kwiatkowska – Kaszëbsczé abecadło – twój pierszi elemeńtôrz – książka pomocnicza – nr zalecenia 261/00, Gdańsk 2000 Książka pomocnicza zalecana do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisana do wykazu podręczników szkolnych i książek pomocniczych przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla mniejszości narodowych i grup etnicznych do nabuczania języka kaszubskiego na I poziomie edukacyjnym, na podstawie recenzji rzeczoznawców: prof. dra hab. Jerzego Tredera, prof. zw. dra hab. Edwarda Brezy i dra Zdzisława Aleksandra. Nr zalecenia 261/00. 2. D. Pioch - Kaszëbë. Zemia. Lëdze. Podręcznik do nauki języka kaszubskiego z ćwiczeniami – cz. I. Numer dopuszczenia: 61/00, Wydany ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oficyna CZEC, Gdańsk 2001 Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych i książek pomocniczych przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla mniejszości narodowych i grup etnicznych do nauczania języka kaszubskiego na poziomie szkoły podstawowej na podstawie recenzji rzeczoznawców: prof. dr. hab. Edwarda Brezy, mgr Wandy Kiedrowskiej, mgr Janiny Kwiecień i dr. Marka Cybulskiego. Numer dopuszczenia: 61/00 3. R. Wosiak-Śliwa, M. Cybulski – Ùczimë sã pò kaszëbskù - książka pomocnicza - numer zalecenia 364/00, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oficyna CZEC, Gdańsk 2001 Książka zalecana do użutku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisana do wykazu podręczników szkolnych i książek pomocniczych przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla mniejszości narodowych i grup etnicznych do nauczania języka kaszubskiego na poziomie klasy V i VI szkoły podstawowej oraz gimnazjum na podstawie recenzji rzeczoznawców: prof. dra hab. Edwarda Brezy, mgr Wandy Kiedrowskiej oraz prof. dra hab. Jerzego Tredera. Numer zalecenia 364/00 |