artykuly-Nazwy masowych środków przekazu: programów telewizyjnych i audycji radiowych o treściach kaszubskich. Autorka: Aleksandra Kas
Losowe zdjęcie
Czeczewo
Pomerania
Wygląd strony

(2 skórki)
Nazwy masowych środków przekazu: programów telewizyjnych i audycji radiowych o treściach kaszubskich. Autorka: Aleksandra Kas
Author: Bogumiła Cirocka (bcirocka at wp dot pl)
Published: 06.12.2011
Rating 9.00
Votes: 4
Read: 5120 times
Article Size: 15.97 KB

Printer Friendly Page Tell a Friend

Na początku 2011 r. studenci UG z pierwszego roku filologii polskiej z dwuprzedmiotową specjalnością nauczycielską – kaszubistyczną pisali prace w ramach fakultetu Polilingwistyczny charakter Kaszub, pod opieką dr Małgorzaty Klinkosz.

Mam przyjemność przedstawić Państwu drugi ze studenckich referatów. Jego autorka – Aleksandra Kas – także zechciała udostępnić nam swój tekst. Oryginalny artykuł był pięknie, profesjonalnie złożony i ozdobiony motywami z kaszubskich haftów. I ten tekst, podobnie jak poprzedni, Natalii Landowskiej, ma wartość historyczną, po pierwsze dlatego, że dokumentuje pewien etap w rozwoju Autorki jako badaczki, po drugie dlatego, że mowa w nim o programach i stacjach już, niestety, nieistniejących (Redakcja_nk).

SPIS TREŚCI
I. Wstęp
II. Rozwinięcie
1. Radio Kaszëbë
2. Radio Gdańsk 3. Radio Koszalin
4. Telewizja Polska Gdańsk
5. Cassubia TV
III. Zakończenie
IV. Przypisy
IV. Bibliografia

I. WSTĘP

Masowe środki przekazu nazywane są w Polsce czwartą władzą. Rozwijają się one na całym świecie w zastraszającym tempie, nie mogło ich więc zabraknąć wśród prężnie działającej społeczności regionalnej, jaką są Kaszubi. Od dawna na Pomorzu działa regionalna prasa, od kilku lat w internecie spotykamy się z kaszubsko-tematycznymi i kaszubsko-językowymi stronami. Również radio i telewizja prężnie działają w regionie. Na nazewnictwie pojawiającym się właśnie w tych dwóch środkach masowego przekazu oraz na nadawanych w nich audycjach i programach skupię się w mojej pracy. Szczególnie skoncentruje się na trzech stacjach radiowych nadających na Kaszubach: Radio Kaszëbë, Radio Gdańsk i Radio Koszalin, a także na stacjach telewizyjnych: TVP Gdańsk i CSB TV.
W mojej pracy posłużę się metodą semantyczno-etymologiczną zaproponowaną we Wstępie do onomastyki Huberta Górnowicza (przypis 1). Podaję znaczenie słowa i jego etymologię.

II. ROZWINIĘCIE

1. RADIO KASZËBË
Radio jako medium mimo ciągle rosnącej popularności internetu i istnieniu bogatszej o obraz telewizji nadal cieszy się ogromną popularnością. Na Kaszubach bardzo popularne jest Radio Kaszëbë, którego nazwa pochodzi od nazwy miejscowej, w słowniku Stefana Ramułta wyjaśnionej: Kaszëbë ‘kraj zamieszkały przez Kaszubów, Kaszuby’ (przyp. 2). W wyżej wymienionym radio wyodrębnić możemy kilka audycji tematycznych. Jedną z nich jest audycja prezentujące największe przeboje muzyczne, nosi ona nazwę Gòspodowè hitë. Powstała ona z połączenia dwóch wyrazów gòspòda ‘restauracja, traktiernia, szynk’, 2. ‘miejsce pobytu, przybytek’(przyp. 3), oraz neologizmu hitë, będącego odpowiednikiem polskiego wyrazu hity (l.mn) (ang. hit, ‘przebój, szlagier’ (o książce, piosence, musicalu itd.) (przyp. 4). Kolejnym bardzo popularnym programem tego radia jest Klëka 1. ‘płóz, czyli biegun sań’ 2. ‘jarzmo’ 3. ‘klapa na ucho u kapuzy’ 4. ‘klapka’ 5. ‘krzywa laska, którą sołtysi, jako naczelnicy gmin, zwołują gminę, obsyłając ją po całej wsi’ (przyp. 5). Inna audycja nosi nazwę Klapë ë pludrë: SEK: Klapë ‘plotki’, klapac ‘plotkować’, klapa, klapka ‘plotkarz, plotkarka’ uznane za typowo kaszubskie, bg. dial. ‘gadać, paplać, trajkotać’(przyp. 6); SGK: Klapë, klap obok klapor, plt ‘plotki’, klapki,- kóv, plt, dem, od klapë ‘ploteczki’, klapa,-ë imf ‘plotkarz, plotkarka’, klapa, klaṕe ‘plotkować’; SGK: pludra,-ë f. 1.’plotka’ 2.’plotkarka, pludry,-a m. ‘plotkarz’, pl'udråčka,-ki, f ‘plotkarka’ pludrach, pludry, un, impf ‘kłamać, zmyślać’, pl'udrovac, pludrëje, un, impf ‘plotkować’ (przyp. 7). Tytuł tej audycji radiowej możemy więc rozumieć jako po prostu plotki. Linde w swoim słowniku słowo to tłumaczy tak: plotka, plotki ‘bajki, bzdurstwa, bałamuctwa’ plotkarstwo ‘gadaniny, obmowiska’(przyp. 8).

2. RADIO GDAŃSK
Nazwa tej stacji radiowej pochodzi od nazwy miejscowej miasta Gdańsk, o którym pierwsza wzmianka została napisana w Żywocie świętego Wojciecha, mamy tu więc do czynienia z toponizmem. Jedną z jego audycji jest Klëka, podobnie jak w Radio Kaszëbë. Dodam tutaj, że nazwa klëka w znaczeniu ‘jarzmo u wołu’ pojawiła się w Kaszubskim alfabecie, można się więc domyślać, że nazwa audycji pochodzi właśnie stamtąd. Inną audycją pojawiającą się na łamach Radia Gdańsk jest Na bôtach ë w bòrach; bôt, ‘bat, statek’; bór, ‘bór’ (przyp. 9). Nazwę tę rozumiemy więc jako na statkach i w borach/lasach. Została ona sformułowana w ten sposób prawdopodobnie dlatego, że Kaszuby położone są nad Morzem Bałtyckim i jest tu mnóstwo jezior, więc część Kaszubów trudni się rybactwem i rybołówstwem (pływa „na bôtach”), a cały region pokryty jest pięknymi i wielkimi lasami, zarówno liściastymi, iglastymi jak i mieszanymi (ludzie zatem bywają w „bòrach”).

3. RADIO KOSZALIN
„Program Polskiego Radia Koszalin jest (…) odbierany na całym świecie za pośrednictwem Internetu. Zatrudniamy najlepszych dziennikarzy, inżynierów dźwięku, techników i informatyków. Najważniejsze dla nas są sprawy naszego regionu. To właśnie jemu poświęcamy największą część programu. To, co nas wyróżnia na tle innych rozgłośni radiowych, w których podstawę programu stanowi muzyka, to niezwykle bogata oferta reportaży, audycji i wywiadów z najciekawszymi osobowościami. Jednak najważniejsi dla Radia Koszalin są ludzie mieszkający w naszym regionie. Aby być bliżej nich, utworzyliśmy redakcje terenowe w: Słupsku, Pile, Kołobrzegu i Szczecinku. Dzięki temu nasi dziennikarze są zawsze najbliżej lokalnych wydarzeń. Patronujemy najważniejszym imprezom kulturalnym w regionie” (przyp. 10). Tak piszą o sobie autorzy tej stacji radiowej, nie mogło jej więc zabraknąć w mojej pracy. Jednym z pojawiających się na jej łamach programów jest Magazyn kaszubski, jego nazwa pochodzi od połączenia wyrazów magazyn ‘stała audycja radiowa lub telewizyjna poświęcona jakiejś dziedzinie’(przyp. 11) i przymiotnika utworzonego od rzeczownika Kaszuby wyjaśnionego już wcześniej. W piątki pojawia się również audycja Wiodro na weekend. Jest to połączenie kaszubskiego wyrazu wiodro i angielskiego weekend. SGK: V'odro, -a ‘pogoda, powietrze’(przyp. 12); SEK: V'odro, -a ‘pogoda, powietrze’, ‘powietrze, pora czasu’, vjodro ‘stan pogody, powietrze, aura’. Wyraz nieodnotowany w późniejszych słownikach polskich i w polskich materiałach dialektalnych, zachowany do dziś na Kaszubach, gdzie stanowi swoisty archaizm wywodzący się z PS. * vedro ‘piękna pogoda’, który jednakże w pozostałych językach słowiańskich ma liczne kontynuanty, pdr. płb. Cedr ‘stan pogody; słońce’, abł. wjedro ‘piękna pogoda’, gł. wjédro ‘pogoda, stan pogody’ etc.(przyp. 13) Weekend ‘niedziela oraz część soboty i ew. poniedziałku, „końcówka”(przyp. 14); okres między zakończeniem jednego tygodnia pracy a rozpoczęciem następnego (np. od sobotniego popołudnia do poniedziałku rano) poświęcony wypoczynkowi, zwł. za miastem. – ang. ‘weekend’; week ‘tydzień; end ‘koniec’ (przyp. 15). Tytuł Wiodro na weekend można rozumieć, jako prognoza pogody/pogoda/aura na ostatnie dni tygodnia poświęcone na odpoczynek.

4. TELEWIZJA POLSKA GDAŃSK
Na łamach Telewizji Polskiej Gdańsk od 21 lipca 1990 roku jest emitowany (przyp. 16) program dotyczący szeroko rozumianej tematyki kaszubskiej prowadzony przez Eugeniusza Pryczkowskiego, noszący nazwę Rodnô Zemia. SGK: Rodni, adj., rzadko: 1. ‘urodzajny’ 2. ‘porodowy’ 3.’ojczysty, rodzinny’(przyp. 17); zem'a 1. ‘kula ziemska, ziemia’ 2.’wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, gleba, grunt, rola, piasek’(przyp. 18). Można więc tę nazwę rozumieć na więcej niż jeden sposób. Może być to zarówno urodzajna gleba, rola czy urodzajny grunt, lecz również (myślę, że biorąc pod uwagę tematykę programu, bardziej słusznie), może oznaczać ziemię ojczystą. Tak też tę nazwę tłumaczą realizatorzy programu. Od 4 listopada 2008 roku emitowany jest kaszubsko-tematyczny dwujęzyczny program Tedë jo. Tedë, zaim. przysł., 1.’tedy, więc’ 2.’tu do tego miejsca’; jo ‘tak, tak jest’ (przyp. 19). Zwrot ten rozumie się jako wtedy tak.

5. CSBTV
„CSBTV – pierwsza satelitarna telewizja z Pomorza – rozpoczęła nadawanie 1 sierpnia 2010 r. (…) Program CSBTV ma charakter uniwersalny i można go odbierać na całym świecie. Kierujemy go do blisko 2,5 milionowej społeczności Pomorza, mieszkańców innych regionów Polski zainteresowanych tożsamością regionu oraz morskim dziedzictwem naszego kraju, a także Kaszubów i ich potomków rozsianych od Europy po Amerykę Północną” (przyp. 20) – tak piszą o nowej stacji telewizyjnej realizatorzy programu. Warto dodać, że tematyka programów dotyczy głównie Kaszub, a niejednokrotnie emitowane są w języku kaszubskim. Jednym z nich jest program będący blokiem informacyjno publicystycznym, który nosi nazwę Swiat wkół naji. SGK: sv'at, -a, m. ‘glob ziemski, ziemia, świat’; naji, najeχ, pron., adj. w znacz. rzeczown.: ‘zespół osób wchodzących w skład tej samej grupy, co my, związanych z nami węzłem krwi, narodowości, nasi’ (przyp. 21); wkół, przyim., ’naokół, w koło’ (przyp. 22). Nazwa ta może być rozumiana jako świat wokół nas. Tak też ta nazwa została przetłumaczona przez realizatorów programu. Kolejny program swoją nazwę wziął od kaszubskiego przysłowia, a brzmi ona bùten szëkù. Najpierw spróbuję każdy wyraz rozpatrzyć oddzielnie, następnie nawiążę do przysłowia. SGK: buten, adv. ‘na dwór, na dworze’; šëk, -u, m, 1. ‘porządek’; To je buten šëku! – okrzyk wyrażający zdziwienie lub zgrozę. Przysłowie: Všëtko muši m'ec svój šëk. To je buten šëku! (przyp. 23). Bùten szëkù, dosłownie: zewnątrz szyku ‘nad miarę’ (przyp. 24). Realizatorzy programu nazwę tę tłumaczą jako poza normą. Innym programem, podejmującym tematykę marynistyczną, jest Mòrze mòżnosców. SGK: mòrze – moře, -a, -ėgo, n. ‘morze’. Nadbrzeżna ludność kaszubska czerpie utrzymanie z morza. Jest ono dla niej polem nieustannych przygód, możliwości; možnosc, -ë, f ‘sposobność, możliwość’ (przyp. 25). CSBTV emituje także program dla dzieci, który nosi tytuł Krôsniã Dawid: krôsniã, -ica/-ãca, n. ‘krasnoludek, karzełek’ (przyp. 26). Druga część nazwy jest imieniem, pochodzenia hebrajskiego, występującym w Polsce od XIII wieku (przyp. 27).

III. ZAKOŃCZENIE
Telewizja i radio są środkami masowego przekazu, w których możemy usłyszeć żywą mowę. Stworzenie programów i audycji zarówno o tematyce kaszubskiej, jak i kaszubskojęzycznych jest wielką szansą na odrodzenie się regionalnego języka w codziennej komunikacji. Realizatorzy wyżej wymienionych stacji, tworząc nazwy audycji, często sięgali do tradycji kaszubskich. Dobrym przykładem są tutaj dwie nazwy: rodnô ziemia i klëka. Drugi z tych wyrazów jest, jak już wcześniej wspomniałam, odniesieniem do Alfabetu kaszubskiego zaczynającego się słowami „To je krótczi. To je dłudżi”. Sama nazwa regionu Kaszëbë przede wszystkim była inspiracją dla twórców, od niej pochodzi nazwa stacji radiowej Kaszëbë, a także CSBTV, mamy też z nią do czynienia w wielu programach, np. magazyn kaszubski. Podobnie jest z nazwą miejscową Gdańsk, będacą nazwą miasta, które niejednokrotnie było nazywane sercem lub stolicą Kaszub. Ten toponizm również widzimy w nazwach: stacji telewizyjnej Telewizji Polskiej Gdańsk czy stacji radiowej Radio Gdańsk. W nazewnictwie pojawiają się także popularne niegdyś przysłowia kaszubskie lub przekształcenia przysłów polskich, tu: buten szëkù, czy mòrze mòżnosców, pochodzące od polskiego frazeologizmu „morze możliwości”, oznaczającego bardzo dużą ilość możliwości, co w tym przypadku ma dwojakie znaczenie, gdyż odnosi się również do Morza Bałtyckiego. Nawiązanie do dawnych powiedzeń jest niejako przywróceniem zamierających tradycji kaszubskich. Również Radio Koszalin próbuje za pomocą unowocześniania kaszubskich zwrotów przywrócić je żywej mowie. Bardzo dobrym tego przykładem jest nazwa piątkowej audycji Wiodro na weekend. Jak wiemy, w mowie potocznej często używa się zapożyczeń lub wtrąceń z języka angielskiego. Tu także zostało to zastosowane. Połączone zostało kaszubskie słowo oznaczające pogodę z często obecnie używanym angielskim wyrazem weekend. Takie zestawienie może być uatrakcyjnieniem mowy kaszubskiej, nadającym jej nową świeżość. Wniosek nasuwa się sam. Kaszubskie radia i telewizja starają się w swoim nazewnictwie nawiązywać do kaszubskich tradycji, nadając im nową świeżość, dzięki czemu mogą one stać się w przyszłości obecne w żywej mowie każdego Kaszuby.

IV. PRZYPISY:
1. H. Górnowicz: Wstęp do onomastyki, Uniwersytet Gdański 1988.
2. S. Ramułt, Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego, Gdańsk 2003.
3. Ibid.
4. W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989
5. S. Ramułt, op.cit.
6. W. Boryś, H. Popowska-Taborska, Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, Warszawa 2002
7. B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1967–1976
8. S.B. Linde, Słownik języka polskiego
9. S. Ramułt, op.cit.
10. http://www.radio.koszalin.pl/onas.php
11. http://www.sjp.pwn.pl
12. B. Sychta, op.cit.
13. Wiesław Boryś, Hanna Popowska-Taborska, op.cit.
14. The Kościuszko foundation dictionary by J. Bulas and F.J. Whitfield, Haga 1959
15. W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989
16. W czasie pracy nad artykułem (01-02.2011) program był nadal emitowany.
17. B. Sychta, op.cit.
18. Ibid.
19. S. Ramułt, op.cit.
20. http://www.mediakaszebe.pl
21. B. Sychta, op.cit.
22. S. Ramułt, op.cit.
23. B. Sychta, op.cit.
24. S. Ramułt, op.cit.
25. B. Sychta, op.cit.
26. S. Ramułt, op.cit.
27. http://www.symbolika.net

V. WYKAZ SKRÓTÓW
1. SEK- Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, Wiesława Borysia i Hanny Popowskiej-Taborskiej.
2. SGK- Słownik Gwar Kaszubskich na tle kultury ludowej, Bernarda Sychty.

V. BIBLIOGRAFIA
1. Wiesław Boryś, Hanna Popowska-Taborska, Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, Warszawa 2002.
2. The Kościuszko foundation dictionary by J. Bulas and F.J. Whitfield, Haga 1959.
3. Hubert Górnowicz: Wstęp do onomastyki, Uniwersytet Gdański 1988.
4. Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989.
5. Samuel Bogumił Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1965.
6. Stefan Ramułt, Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego, Gdańsk 2003.
7. Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1967–1976.
8. www.radiogdansk.pl
9. www.symbolika.net
10. www.sjp.pwn.pl
11. www.radio.koszalin.pl
12. www.mediakaszebe.pl




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Komentarze wyrażają poglądy ich autorów. Administrator serwisu nie odpowiada za treści w nich zawarte.
Wyróżnienia
Medal Stolema 2005   Open Directory Cool Site   Skra Ormuzdowa 2002