artykuly-Kontakty kaszubsko-czeskie (w 19. i 20. wieku)
Losowe zdjęcie
chmury
Pomerania
Wygląd strony

(2 skórki)
Kontakty kaszubsko-czeskie (w 19. i 20. wieku)
Author: Szczëpta ()
Published: 19.10.2003
Rating 6.29
Votes: 7
Read: 12675 times
Article Size: 64.56 KB

Printer Friendly Page Tell a Friend







Potom velím





Potom velím, aby cestu nahnul,

w pravou stranu, kde jsou Kašubi,

nebo kmen ten blízký záhuby

navštíviti bol mne ještě táhnul...

J. Kollar „Sláva dcera“


 

Paweł Szczypta


 


Kontakty kaszubsko-czeskie

 

Kontakty czesko-kaszubskie są dawne i sięgają średniowiecza. Zapewne każdy Czech (choć nie każdy Kaszuba) wie, że żoną Karola IV, króla Czech była Elżbieta Pomorska (1345-93) z dynastii słupskiej. W czasach nam bliższych, w epoce nowożytnej zainteresowanie kaszubszczyzną i Kaszubami wśród Czechów pojawia się niewiele później niż zainteresowanie Rosjan i ufundowany przez carycę Katarzynę II Słownik porównawczy wszystkich języków Europy i Azji (1789). Pierwsze odnotowane zdanie Czecha o Kaszubach wypowiada Józef Dobrovský, który zajmuje głos w tej sprawie kilkakrotnie, uznając kaszubszczyznę za dialekt polszczyzny tak samo, jak język ruski[1] za dialekt rosyjskiego, a słowacki – czeskiego[2].
W okresie kaszubskiego odrodzenia jedna z ortografii autorstwa F. Cenôwy jest oparta na wzorcach czeskich[3]. Miały na to niewątpliwie wpływ kontakty Cenôwy z Czechami podczas studiów wrocławskich. Tą ortografią Ceynowa posłużył się w kilku dziełach, jak np. w Rozmòwie Pòlôcha z Kaszëbą wyd. II (1865).

Od wspomnianego czasu istniało stale zmienne zainteresowanie naukowców i mniej – literatów czeskich kaszubszczyzną i niestety mniejsze – kaszubskich czeszczyzną. Teksty, świadectwa kontaktu i wzajemnego zainteresowania podzielić można na kilka grup. Będą to: tłumaczenia
(wyłącznie z kaszubskiego na czeski), komentarze faktów kulturalnych i z zakresu wzajemnych stosunków, w tym także recenzje, świadectwa spotkań, oraz samodzielne studia, opracowania typu monograficznego, przekrojowego itp. Bibliografia kontaktów czesko-kaszubskich obejmuje 85 pozycji, a należy mieć świadomość, że jest to lista zdecydowanie niekompletna, co zostanie skomentowane w zakończeniu.

 

XIX wiek

Pierwszy okres zainteresowań
kaszubszczyzną, okres przedceynowiński, wiąże się z nazwiskami wspomnianego Józefa Dobrovského, Józefa Jungmana (1733-1847), Franti
ška
Čelakovského (1799-1852), a także Jana Kollara (1793-1852) od którego pochodzi motto niniejszego tekstu. Warto podkreślić, że słowa Kollara został wydrukowany w 1824 roku, czyli dwie dekady przed wystąpieniem Cenôwy.

Okres kontaktów Cenôwy ze slawistami czeskimi w tym z Purkynim czy Čelakovským nie wymaga tutaj omówienia, jako że jest to temat nieco odrębny i był już omawiany[4].

Dziewiętnasty wiek przynosi Czechom dość wiele informacji na temat Kaszub i Kaszubów. Znajdziemy zatem teksty różnorakie. Począwszy od opracowań językoznawczych, niekiedy pozostających w rękopisie jak Čelakovský[5], czy drukowanych jak np. Šafařik[6] i J. Polivka[7]
poprzez krajoznawcze jak St. Windakiewicz[8] aż do ogólnych pozycji książkowych jak Zapomenutý kout slovanský (1894) Edvarda Jelinka[9].

Kaszubszczyznę komentowano i umiejscawiano na wiele sposobów. Prócz wyżej wspomnianego Dobrowského, zdanie bliskie dziś wielu naukowcom polskim wypowiedział Čelakovský, twierdząc, że kaszubski jest podnarzeczem pomiędzy językiem Słowian Nadbałtyckich a językiem polskim[10]. Równocześnie w swej rękopiśmiennej, a wykorzystywanej na wrocławskich wykładach,
gramatyce języka polskiego[11] powiada, że pomiędzy językami zachodniosłowiańskimi polska grupa językowa rozdziela się na polszczyznę i kaszubszczyznę[12]. Pomimo, że badacz ten posiadał dość wiele informacji na temat kaszubszczyzny, co dziwne ‑ nie wykorzystywał ich. W całym rękopisie jest jeden (!) zaledwie przykład zaczerpnięty z kaszubszczyzny.

Istotnym elementem kontaktu
czeskiego świata nauki (i nie tylko nauki) z kaszubszczyzną były czasopisma o profilu slawistycznym. Pierwsze z nich, które wiele miejsca poświęcało Kaszubom, to Slově
nin, wydawane przez Františka Jezbera (1829-1901), wychodzące w latach 1862-64. Co istotne, pismo nieskażone polityką, uznawało Kaszubów za byt równorzędny innym słowiańskim narodom. Równocześnie miało ono silne podłoże panslawistyczne. Rozważając słowiański (super-)naród, nieznany autor wymieniał jego narody składowe następująco: „K tomuto tak rozšířenému národu slovanskému přináležejí Rusové, Bulhaři, Srbové, Charvati, Dalmatinci, Bosňaci, Slovinci či Krajinci, Čechové, Moravané a z části i Slezáci, jakož i Slovenci či Slováci, Poláci či Lechové, Kašubové a Lužičané”[13]. Tematyka kaszubska pojawiała się tam niejednokrotnie, przykładowo wymienić jeszcze można numery: 2/1863, 4/1863, 5/1864.

Drugim pismem, które zajmowało się problematyką kaszubską, był Sborník slovanský, wychodzący w latach 1881-1887, pod redakcją Edvarda Jelínka. Stąd właśnie pochodzi tekst St. Windakiewicza o Kaszubach z okolic Pucka. Sam Jelínek był autorem reportażu z podróży na Kaszuby Zapomenutý kout slovanský (1894). Orientacja tej grupy wiązała kaszubszczyznę z polszczyzną.

Z badaczy kaszubszczyzny wieku XIX trzeba wymienić z nazwiska jeszcze kilka postaci. Pierwszym będzie zatem Karol J. Erben ‑ autor zbioru ludowych bajek wszystkich narodów słowiańskich. Wśród owych bajek znalazło się w sumie 20 ludowych utworów kaszubskich[14] (jeden ze zbiorków doczekał się reedycji w 1951 roku). Do krótkiej charakterystyki zainteresowań Erbena kaszubszczyzną dodać warto, że był on posiadaczem słownika kaszubsko-niemieckiego Ceynowy (otrzymał go od autora w 1861r). Należy wspomnieć prócz wymienianych wyżej także Vaclava Hankę (1791-1861) czy Adolfa Černego
(1864-1952, o którym także niżej).

Koniec wieku XIX wprawdzie jawi się
jako, okres w którym wiele publikowano po czesku o Kaszubach, wspomina o tym i J. Śliziński i L. Roppel. Nie powołują się jednak obaj na konkretne dzieła. Okres ten jest z pewnością wart szczegółowego przebadania.

 

Początek XX wieku i okres międzywojenny


Czasopismo, które choć założone jeszcze w XIX wieku (1899), weszło na trwałe do historii kontaktów kaszubsko-czeskich wieku XX, to Slovanský Přehled. Najważniejszymi dla zagadnienia osobami związanymi z tym pismem są jego redaktor naczelny Adolf Černy
i Antoni Frinta. Pierwszy z nich, co warto wspomnieć, jest autorem nekrologu Stefana Ramułta zamieszczonego w praskim
Časie[15]. Sam Přehled był blisko spraw kaszubskich: były drukowane tu na przykład teksty natury ogólnej Franciszka Bąkowskiego[16], czy poświęcone szczegółowym zagadnieniom stosunku władz polskich do ludności
kaszubskiej[17] i inne. Teksty tam publikowane można podzielić znów na trzy grupy: samodzielne
studia, relacje z życia kulturalnego oraz recenzje kaszubskiego piśmiennictwa i literatury.


Jak podaje P. Lozoviuk[18] od ostatniego dziesięciolecia wieku XIX do lat 30 XX, z tematyką kaszubską można się spotkać w następujących czeskich czasopismach: Národopisný věstník
českoslovanský, V
ěstník slovanských starožitností, Rozhledy literárni.
Nie tylko te pisma zajmowały się wówczas sprawami kaszubskimi. Wiemy, że istnieje tekst H. Boczkowskiego „Mlodokašubské hnutí“[19] z 1912 roku, poświęcony jak sam tytuł wskazuje ruchowi młodokaszubskiemu,
analizujący zatem zagadnienia jak najbardziej aktualne.


Wiemy także z publikacji w Gryfie[20], że w 1912 roku ukazał się w Dzienniku Poznańskim tekst Kościńskiego omawiającą publikacje czasopiśmiennictwa i prasy czeskiej o kaszubszczyznie i ruchu kaszubskim. Bliższych danych na ten temat jednakże brak. Podobną publikację drukuje w tym samym roku R. Wagnerowicz w Świecie Słowiańskim[21].


Rok później, bo w 1913 w Národopisným Věstniku Českoslovanským znajdujemy omówienie Pomorza kaszubskiego, będącego zeszytem monograficznym warszawskiej Ziemi[22].


Osobą, która poświęciła wiele swego zainteresowania sprawom kaszubskim był Antoni Frinta (1884-1975). Uważał on Kaszubów za jeden z trzech najbadziej zagrożonych ludów słowiańskich – obok Łużyczan i Słowaków[23]. Pierwszy raz odwiedził Kaszuby w 1911 roku, kiedy to poznał Aleksandra Majkowskiego[24] i wkrótce stał się pierwszym (prawdopodobnie) tłumaczem poezji kaszubskiej na
czeski. Przetłumaczył 3 wiersze J. Karnowskiego i 2 A. Majkowskiego, a zamieścił je w Slovanským P
řehledzie[25].
W tymże samym piśmie zamieszczał większość swoich tekstów związanych z kaszubszczyzną. Recenzował tam Gramatykę pomorską F. Lorentza (1927). Omawiał też kilkakrotnie kaszubskie czasopiśmiennictwo, w latach 1931, 1934[26].
Był na bieżąco z wydarzeniami istotnymi dla kaszubszczyny, jak założenie Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów[27]
czy twórczość Jana Trepczyka[28].
W 1938 Aleksandrowi Majkowskiemu poświęcił tamże nekrolog[29]. Wiemy, że Frinta z Majkowskim prowadził obszerną korespondencję, której część opracował J. Śliziński. A. Frinta komentował sprawy istotne dla kaszubszczyzny, np o polskich ówczesnych mediach pisał w 1934 roku następująco: „Jest zaprawdę pożałowania godne, że żaden z dzienników czy tygodników polskich, wychodzących na Pomorzu, nie poświęca ani jednego kącika kulturalnym sprawom autochtonicznego ludu kaszubskiego“[30]. W okresie powojennym, z nieznanych przyczyn, zainteresowanie Frinty
kaszubszczyzną ustało.


Kaszubszczyzną a dokładnie literaturą kaszubską zajmował się także Bohdan Vydra, autor krótkiego przeglądu literatury kaszubskiej do końca lat dwudziestych, opublikowanej w roku 1930[31].
Zaczyna on przegląd od renesansowych zabytków kaszubszczyzny pisanej, wymienia wśród pisarzy prócz oczywistych: Ceynowy, Derdowskiego, Majkowskiego, Karnowskiego, Budzisza i Heyki, także zupełnie współczesnych wówczas twórców: F. Sędzickiego, B. Sychtę i J. Klebbę. Ten autor we wstępie do swojego tekstu mówi o Kaszubach następująco: „Ten właśnie słowiański lud, jaki niektórzy uważają za naród niezależny, inni jednak za gałąź polską (Polacy najgorliwiej wyznają taki pogląd), mówi językiem znacznie się różniącym od polszczyzny; Kaszubi wytworzyli już i swój język literacki [tj. literatury], (...), który stał się podstawą (...) kaszubskiej literatury, nieco (...) skromnej i dotąd mało znanej“[32].


Inną postacią jaka zajmowała stanowisko w „sprawie kaszubskiej“ był Lubor Niederle (1865-1944), autor Slovanského světa (1909)[33] oraz Slovanských starožitnosti (1919)[34].Podaje on tam (choć z pewnymi wahaniami pomiędzy obu dziełami), teorię o najodrębniejszej pozycji w polskiej grupie (polská skupina) aż do przejściowości Kaszubów między Polakami a Słowianami Nadbałtyckimi.


Ostatnim, który zasługuje na ujęcie tutaj, jest Josef Zubatý (1855-1931), autor hasła „Kaszubi” w Ottově slovníku naučném
(1899)[35]. Przedstawił on tam sytuację Kaszubów i kaszubszczyzny z uwzględnieniem zarówno kwestii ogólnych, literatury, zagadnień germanizacji i polonizacji. O tym, że
hasło było przygotowane profesjonalnie i jest wiarygodne, świadczy fakt jego dalszego wykorzystywania nawet po wielu latach[36]. Autor ten był zapewne pod wpływem lektury badań Ramułta (cytował Ramułtową „Statystykę”), co zaznacza także charakteryzując go P. Lozoviuk[37], komentując „Zubaty u nas reprezentował na przełomie XIX i XX wieku to najskrajniejsze skrzydło w spektrum poglądów na kwestię kaszubską, jakie reprezentował w Polsce Stefan Ramułt.”

Świadectwem kontaktów są nie tylko informacje o Kaszubach dla Czechów, lecz także teksty zamieszczane w czasopismach kaszubskich. Takich jest pewna, choć niezbyt wielka liczba. Biorąc za przykład Gryfa z 1925 roku, w nr 4. znajdujemy dwie informacje związane z zainteresowaniem czeszczyzną: recenzję powojennego tomu Slovanského Přehledu (tom za 1914-24) oraz w dziale „Kronika” obszerny komentarz do właśnie zawartej polsko-czeskosłowackiej umowy państwowej.


 


Okres powojenny

Okres komunizmu, w odróżnieniu od okresu
poprzedniego charakteryzuje się niemalejącą ilością recenzji oraz materiałów stricte naukowych kosztem opracowań i studiów ogólnych. Czy jest to związane z tym, że temat kaszubski był już lepiej znany czeskiemu odbiorcy? Raczej sądzić należy, że wiązało się to, podobnie jak w Polsce, z odgórnym zahamowaniem społecznych inicjatyw. Recenzja i praca naukowa była jedyną formą podtrzymywania kontaktu. I tak mamy wśród najważniejszych recenzję J. Spala Toponimii powiatu kościerskiego[38],
recenzję Jana Petra Gramatyki kaszubskiej E. Brezy i J. Tredera[39], Jana Petra analizę pozostałości
Čelakovského[40], recenzję drugiego wydania Historii literatury kaszubskiej F. Neureitera[41].
Recenzowano także wydawane zeszyty Atlasu Językowego Kaszubszczyzny oraz Słownika gwar kaszubskich ks. dra B. Sychty, autorami recenzji byli Jan Petr i S. Utešeny[42].


Pracą, która odbiła się dość szerokim echem, jest podręcznik Jana Petra dla polonistów i slawistów[43]. Cały w niej rozdział, odrębny od omówienia dialektów polskich, został poświęcony
kaszubszczyźnie, traktowanej wciąż jako dialekt polski. Praca ta naraziła się na krytykę J. Labochy, która pisała: „Można mieć tylko wątpliwości, czy w skrypcie przeznaczoym dla studentów nie Polaków kaszubszczyźnie należało poświęcać aż tyle miejsca, łącznie z polemikami slawistów...“[44].
Z drugiej strony przez środowisko kaszubskie pozycja została przyjęta z
należytym uznaniem, z tego samego powodu zresztą, dla którego Labocha ją kwestionowała[45].


W 1951 roku został wydany reprint dzieła Karola J. Erbena „Sto prostonarodných pohadek a povesti slovanských“, przygotowany przez Józefa Horáka (pierwodruk 1864). Są w niej zamieszczone bajki kaszubskie, które Erben otrzymał od F. Ceynowy.


Na polu nauki i komparatystyki niewątpliwie zasłużył się Jiři Damborský (ur. 1927), który porównywał cechy językowe hanackie i pomorskie[46]. Hanacczyznę znał on z autopsji, dla badania kaszubszczyzny wykorzystywał także kaszubszczyznę litearcką, np. Nasze stronë J. Piepki i L. Roppla.
Wspomniany już Jan Petr jest także autorem prac z zakresu lingwistyki,
obejmujących zagadnienia kaszubskie[47].


Jeśli
chodzi o kontakty osobiste badaczy oraz literatów w tym okresie należy wspomnieć znajomość pisarza Alojzego Nagla z A. Frintą i Janem Petrem[48].
Z innych przykładów można wymienić na przykład wizytę kustosz Oddziału Ludoznawczego Muzeum Narodowego w Pradze, dr. Heleny Johnovej w 1961 roku, o czym donosiły Kaszëbë[49]. Wizyta była poświęcona sprawami etnografii kaszubskiej, były w nią zaangażowane Muzeum Pomorskie (dziś Narodowe), Etnograficzne i Archeologiczne w Gdańsku.
Innym przykładem była wizyta grupy literatów czeskich: Františka Hrubina, Adolfa Branalda, Voitecha Mihalika, Karla Ptačnika oraz krytyka literackiego Bretislava Truhlara latem także 1961 roku. Ze strony kaszubskiej byli podejmowani przez Różę Ostrowską, Irenę Przewłocką, Jana Piepkę, Bolesława Faca i Leona Roppla[50]. Z relacji Roppla wiemy, że między innymi na spotkaniach owej grupy recytowano wiersze i kaszubskie i czeskie.


W 1978 roku staraniem Leoša Šatavy zotały wydrukowane czeskie tłumaczenia wierszy Mariana Sellina, Jana Zbrzycy i Alojzego Nagla[51]. Jeszcze rok później mamy tekst dra Jozefa Lebeda[52], który charakteryzuje w sposób popularyzatorski Kaszuby oraz ruch kaszubski. Podaje za oficjalnymi publikacjami takie dane, jakie miały urzędową sankcję,
choćby nie odpowiadały w pełni prawdzie, np. o przynależności Pomorza do Polski w 10 wieku, o niekwestionowanej przynależności Kaszubów do narodu polskiego. Z pisarzy i postaci istotnych dla ruchu kaszubskiego wymienia zwłaszcza F. Cenôwę, Derdowskiego, A. Abrahama, T. Rogalę, oraz ze współczesnych J. Trepczyka.


 

Przełom wieków XX i XXI

Ostatnia dekada XX wieku nie przyniosła, wbrew oczekiwaniom, eksplozji zainteresowań kaszubszczyzną. Może winni są i sami Kaszubi?


Jeśli chodzi o naukę, istnieją teksty Petra Lozoviuka, związane z kwestią kaszubską, także kontaktami czesko-kaszubskimi[53].
Problematyką socjologiczną i historyczną zajmuje się Miloš Řezník[54]. Znaleźć także można i inne teksty, mniej naukowe za to bardziej popularyzatorskie, jak np. V. Knolla[55], także tłumaczenia wierszy z kaszubskiego na czeski[56].
Cały wiosenny (2003) numer praskiego Lužicko-českého věstníka

został poświęcony kaszubszczyźnie w związku z powstaniem Sekcji Kaszubsk-Polabskiej w Towarzystwie Przyjaciół Łużyc.

Współpracę dziś w tym zakresie podjęło także praskie radio, emitując recytacje wierszy Drzeżdżona w wielkanoc 20. kwietnia 2003. Innym przykładem niedawnej współpracy były Dni Kaszubskie w Pradze w lutym 2003[57].


 

Główne cechy kontaktów

Kontakty literackie
czesko-kaszubskie są z przyczyn oczywistych mniejsze niż polsko-czeskie[58], są nieco szczuplejsze niż kaszubsko-łużyckie. Te ostatnie z kolei rozwijały się m.in. dzięki podobieństwu losów. I o ile o kontakty z Łużycami i ich przedstawicielami istnieją dzięki staraniom organizacji kulturalnych, to brak takich gremiów odnośnie kontaktów z Czechami.


Kontakty naukowców czeskich z Kaszubami (sytuacje odwrotne należą do marginesu) od początku przebiegały w formie rzadkich podróży studyjnych, wyjazdów badawczych. Tak poznawał Kaszuby na przykład Jelínek w XIX wieku a także Jan Petr w XX, który podczas prac nad AJK
był jedynym gościem zagranicznym. Większość badań opierała się na materiałach przez kogo innego zebranych.

Niewątpliwie znaczenie dla sposobu pisania o kaszubszczyźnie i jej relacjonowania miały sympatie związane z wyznawaną ideologią. Podział w ruchu kaszubskim na 2-3 zasadnicze nurty i oficjalne uznawanie jednego z nich w okresie PRLu znajdowały zapewne odzwierciedlenie w sposobie w jaki Czesi pisali (mogli pisać) o Kaszubach. I tak niewątpliwie A. Frinta musiał sympatyzować ze Zrzeszeńcami, skoro poświęcił im szeroką recenzję ich organu prasowego czy recenzował dzieła Trepczyka (o czym wyżej), gdy samodzielnej recenzji nie napisał ani germanizatorskim „Przyjacielowi Ludu Kaszubskiego“ czy „Bënë ë bùten“ ani uległej władzy „Klëce“ i twórczości grupy Klëkowców. Pisarz kaszubski A. Nagel także wspomina[59],
że dzięki J. Petrowi, zrozumiał że kaszubszczyzna jest samodzielnym językiem. Podczas gdy dr. Josef Lebeda (zob. wyżej) pisze w 1979 roku jednoznacznie, że Kaszubi są gałęzią polską, to Petr Lozoviuk w swoim studium o grupach etnicznych środkowej Europy[60],
może już napisać, że z jednaej strony jest opcja w ruchu kaszubskim opowiadająca się za „szerszym kontekstem polskiego narodu“ a z drugiej – za narodową odrębnością. Co interesujące, a badacz to zauważa, przynależność do jednej z dwóch opcji można rozpoznać po używanej wówczas ortografii[61].


Trudno zreasumować i jednoznacznie ocenić zainterowania Czechów i czeskich badaczy kaszubszczyzną. Pisze L. Roppel: „Wpływ jaki wywarli czescy uczeni i twórcy na rozwój wiedzy o Słowianach zachodnich, w tym także o Kaszubach, był ogromny. Warto o tym pisać i przypominać, zwłaszcza, że działo się to głównie w czasie zaborów gdy tego rodzaju „pokrzepienie ducha“ było najbardziej potrzebne. Rozumiał to dobrze
(...) F. Ceynowa nie wahając się podkreślić roli Rosjan i Czechów“[62] pisząc: „Sława pòbratimcóm Mòskôlóm i Czechóm co niejedno dzełkò ò Kaszëbach
napiselë i delë drëkòwac“[63].
Inaczej jednak pisze J. Treder: „Udział uczonych czeskich (i słowackich) w badaniach kaszubszczyzny nie był zbyt duży, a co ważniejsze nie był bezpośredni, polegał bowiem raczej na konsumowaniu materiałów gromadzonych przez innych, także na przyjmowaniu gotowych syntez na temat kaszubszczyzny w procesie kształcenia ogólnej wiedzy slawistycznej.“[64]

Jeśli chodzi o zainteresowanie badaczy mierzone ilością publikacji, stwierdzić należy z żalem, że biorąc za przykład praską „Slavię“ w ciągu ostatnich 9 lat znalazł się tam jeden jedynie tekst o kaszubszczyźnie, wspomnianego już P. Lozoviuka. Dla porównania w tym samym okresie mamy także jeden związany z Połabianami[65],
a znaczną ilość związaną np. z językiem bułgarskim. Czy wniosek stąd, że dla czeskiej nauki Kaszubi są tak samo żywi jak Połabianie?

 


Perspektywy badawcze


Stosunki czesko-kaszubskie nie były od strony kaszubskiej zbyt szczegółowo badane, istnieją dotąd trzy teksty o różnym stopniu aktualności i kompleksowości syntetyzujące te zagadnienia[66].
Od strony czeskiej, co sygalizowano wyżej, publikacji takich było także kilka. Zbadania szczegółowego wymagaja zasygnalizowana wyżej (podkreślana przez Ślizińskiego i Roppla) mnogość publikacji związanych z kaszubszczyzną w czasopismach czeskich końca XIX i początku XX wieku.


Podobnie jak zasygnalizowano wyżej na przykładach tłumaczeń z A. Nagla, z M. Sellina, J. Zbrzycy i znów A. Nagla pióra Leoša Šatavy, czy R. Drzeżdżona w 2003 roku, miały miejsce zapewne inne jeszcze tłumaczenia drobiazgów literatury kaszubskiej na język czeski. Są one rozsiane po pomniejszych pismach i nigdzie nierejestrowane. Należy je zebrać, choć z pełną
świadomością, że to zadanie nie na tygodnie, a przynajmniej na miesiące.

Odrębną sprawą są listy
wielkich Kaszubów do Czechów i wzajemnie. Wiemy, że prócz tej części listów Majkowskiego i Frinty, które zostały opublikowane przez Ślizińskiego w wyżej cytowanych „Stosunkach literackich czesko-kaszubskich“, jest jeszcze znaczna ich ilość, która do dziś spoczywa w rękopisie.

 

 






 







[1]

tj. ukraiński






[2]

List do Wacaława F. Durycha z dnia 19.02.1790r, Korespondence Josefa
Dobrovského
, wyd. A. Patera, cz.I., Praha 1895, s.6; także w: tegoż,
Ausführliches Lehrgebäude der Böhmischen Sprache…
, Praha 1809, s.6, oraz
Institutiones linguae slavicae dialecti veteris, 1821.





[3]

por. W.B. Dr. F. Ceynowa. Napisał w 100-letnią rocznicę urodzin Ceynowy
(1817) W.B.,
„Gryf”, 4, 1921, s. 116-118.






[4]

J. Treder, Czescy i słowaccy badacze kaszubszczyzny, w:
Kaszubszczyzna w świecie
, Wejherowo 1994, s. 95-110; J. Śliziński, Ze
stosunków literackich czesko-kaszubskich
, „Rocznik Gdański”, 15/16,
1956/57, s. 501-508.





[5]

O czym pisze i analizuje: J. Petr, Zápisy ka
šubštiny
v pozůstalosti F.L. Čelakovského
,
„Slavia”, 58, 1989, s. 121-130.





[6]

P.J. Šafařik, Slovanský Národopis, Praha 1849, 1842, s. 85.





[7]

J. Polivka,
Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego [zpráva]
, „Český lid“, 2,
1893, s. 718.





[8]

St. Windakiewicz, O Ka
šubech
v zátoce Pucké
,
„Slovanský Sbornik“,
4, 1885,
s. 25-30, 85-93.





[9]

E. Jelinek, Zapomenutý kout slovanský, Praha 1894.





[10]

F. L.
Čelakovský,
Cteni o zrovnovaci mluvnici slovanské, Praha 1853.





[11]

F.L.
Čelakovský,
Grammatik der polnischen
Sprache
, Rkp. 118 s., LA
PNP 12,H,22.





[12]

F.L.
Čelakovský,
Grammatik der polnischen…,
s. 36.





[13]

Autor nieznany,

List ke všem kněžím, učitelům, spisovatelům a umělčelům slovanského
jazyka...
, „Slověnin”,
1, 1862, s. 7.





[14]

K. J. Erben, Sto prostonarodných pohadek a povesti slovanských, Praha
1864; tegoż, Wybrane baje a pov
ěsti
narodní jiných v
ětvi
slovanských
, Praha 1869;
Slovanské pohadky, Praha 1940.





[15]

Čas, 13, 1914.





[16]

F. Bąkowski, Kašubové, „Slovanský P
řehled“,
16, 1914-24, s. 275-278.





[17]

M.L.G., Otázka kašubská, „Slovanský P
řehled“,
28, 1936, zesz. 1, s. 19-20.





[18]

P. Lozoviuk, Z
ájem
o kašubskou problematiku a její recepce w českém prostředí
,
„Slavia”, 63, 1994, s. 32.





[19]

H. Boczkowski,
Mlodokašubské hnutí
, „Samostatnost“, 11-12, 1912.





[20]

W.B. Dr. F. Ceynowa. Napisał w 100-letnią rocznicę urodzin Ceynowy (1817)
W.B.
, „Gryf”, 2, 1921, s.3.





[21]

Świat Słowiański, 1912, s. 758.





[22]

S. Zdziarski, Pomorze kaszubskie. zeszyt monograficzny
„Ziemi”. Warszawa 1912,
„Národopisný Věstník československý”, 9-10,
1913.





[23]

List A. Frinty do J. Ślizińskiego z 30.03.1957, cyt. za J. Śliziński, Ze
stosunków…
, s 506.






[24]

O ich korespondencji zob. m.in. „Zrzesz Kaszëbskô” z 5. 09. 1946





[25]

A. Frinta, Z kašubské poesie, „Slovanský P
řehled“,
7/8, 1912, s. 347-355.





[26]

A. Frinta, Kašubské časopisy, „Slovanský P
řehled“,
23, 1931, nr. 9, s. 710-712; tegoż, Časopisy, tamże, 26, 1934, nr. 8,
s. 246-247; tegoż, Nějnovejši publikace o Kašubech
,
„Národopisný Věst. českoslov.”, nr. 2-3, 1913.





[27]

„Slovanský P
řehled“,
30,1938,nr 4, s. 620.





[28]

Recenzja Kaszëbsczégò Piesniôka w „Slovanský P
řehled“,
28, 1936, nr. 3, s. 104.





[29]

A. Frinta, MUDr Aleksander Majkowski, „Slovanský P
řehled“,
30, 1938, s.171-172.





[30]

A. Frinta,
Časopisy
kašubské
, „Slovanský Přehled”,
1934, s. 246.





[31]

B. Vydra, Literatura kašubská, „Literárni rozhledy”, nr. 10, 1930-31,
s. 334.





[32]

B. Vydra, Literatura…, s. 334.





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Komentarze wyrażają poglądy ich autorów. Administrator serwisu nie odpowiada za treści w nich zawarte.
Wyróżnienia
Medal Stolema 2005   Open Directory Cool Site   Skra Ormuzdowa 2002