Głusino i Nowinki

Date:  08.07.2007
Section: Miejsca
Równie starą wsią mającą prawo polskie może jeszcze z czasów książęcych (1208) jest Głusino. Położone jest na północnej granicy powiatu kartuskiego, w dolinie Dębnicy, na wysokości 145 m n.p.m. W tym miejscu dolina jest szeroka o stromych stokach, do 55 m wysokości. Pokryta łąkami i miejscowo torfowiskami. Różnica wzniesień wynosi od 140 do 201 m n.p.m. Nalwiższe miejsca to Szade Góry i punkt trygonometryczny przy ścieżce idącej od Krzyża do Głusina (200,35 m).

Nazwa wsi ulegała przez wieki zmianom, zależało to głównie od zwierzchności, jaka tu panowała. W 1437 roku, za Krzyżaków, wieś nazywała się Gluschen. W Koronie Polskiej (1565 roku) mamy Gluschino. Po przyjściu Prusaków (1789) używano nazwy Głuszyno. Przy uwłaszczeniu tamtejszych chłopów w 1820 roku napisano Glusinno, a w 1879 Głuszyn. Od czasów Drugiej Rzeczypospolitej stosuje się nazwę Głusino. W międzyczasie, za Hitlera, pisano Glusen (czyt. Gluzen). Jest to nazwa typowo topograficzna pochodząca od rzeczownika głusza, głusz - miejsce głuche, odludnione, pustka, pustkowie. Na terenie gromady mamy pewne nazwy obszarów polnych jak Jeszcz, Lipk, Kalkowe, Zdroje... Gleba jest w większości piaszczysta i gliniasta. W czasach krzyżackich wieś należała do prokuratorstwa w Mirachowie. Głusino liczyło wówczas 13 radeł, w tym jedno było wolne od obciążeń - należało do sołtysa. Od jednego radła płacono jedną markę i dwie kury. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z dokumentu przynależności do parafii chmieleńskiej z 1348 roku. Prawo magdeburskie otrzymała w 1375 roku, które potwierdzono w 1438 roku.

W 1664 roku Głusino było folwarkiem należącym do starostwa mirachowskiego. Mieszkanie zarządcy składało się tylko z jednej izby i komory. "Stodoła o jednym bojowisku. Przy folwarku dwóch ogrodników mieszka, którzy ręczną robotę odprawują. Ziemię obrabiają (odpłatnie) pańskim pługiem. Sieją żyto, jęczmień i owies. Groch, tego mało siewają, na wikt się obraca." Powierzchnia gruntów wynosiła 31,5 hektarów, w tym 21 uprawianych, a reszta ugory. Tegoż 1664 roku zebrano 4,25 tony żyta (zasiawszy dwie tony). Jęczmienia (zasiawszy 765 kg) zebrano 2,7 tony. Owsa zebrano 1,8 tony (zasiawszy 620 kg). Na Głusinie mieszkało 13 osób (było to kilka lat po wojnie), 5 na folwarku i 8 w rodzinach ogrodniczych. Istniały wówczas spory graniczne ze szlacheckim Będargowem, tj. Janem Donimirskim i jego sąsiadami. Twierdzili oni, iż niemała część leśnych ziem nie należała do starostwa i domagali się od tego czynszu. Wizytator królewski zbadawszy sprawę wydał ostateczne rozstrzygnięcie przyznające te obszary folwarkowi Głusino.

W 1773 roku w Glushina zarządcą folwarku był Michel Naarmann będący jednym we wsi ewangelickim Niemcem. Wcześniej, w 1772 roku, po zajęciu tych ziem przez Prusaków, wydzierżawił on wieś na 3 lata. Reszta mieszkańców była katolickimi Kaszubami. Dokument wymienia trzech ogrodników na ziemi folwarczej: Józefa Kwidzińskiego, Jana Marcińskiego i Jana Grzenkowicza. W owym czasie do Głusina należało także Stotzkowo (Stązki). W obu wsiach żyło 49 osób, trzymano 14 koni, 10 wołów, 29 krów, 14 cieląt, 36 owiec i 10 świń. Wysiano 75 szefli żyta (1 szefel = 55 litrów), 45 szefli jęczmienia, 61 szefli owsa, 4 szefle gryki, 2 szefle grochu oraz 1 szefel i 5 miar lnu. Zebrano 42 fury siana.

W 1789 roku królewska wieś Głusino miała 7 kominów. Przed 1793 rokiem wieś była dziedziczną dzierżawą, która miała tego samego właściciela co część Będargowa.

W 1794 roku wieś miała 3 folwarki (Głusino, Stążki i od niedawna Nowinki) i cztery gburstwa, niezależne od folwarków. Cała powierzchnia wynosiła 1135 morgów (mórg pruski = 25,532 arów). Pozostały po uwłaszczeniu majątek (folwarki) należał - jak podaje Mutzel - do urzędu powiatowego w Kartuzach. W tymże 1820 uwłaszczeniowym roku żyło tu 75 mieszkańców.

W 1864 roku, gdy w Sianowie odradzała się parafia, Głusino miało już 152 mieszkańców na 994 morgach (8 właścicieli i 25 kawałków własnościowych). Wieś miała 14 domów mieszkalnych.

W 1873 roku Głusino było już ponownie połączone ze Stążkami. W gromadzie żyło 36 rodzin (218 ludzi). Trzymano 28 koni, 154 krowy, 254 owce, 49 świń i 32 ule. Dokument z 1879 roku podaje, że dzieci z Głusina chodziły do szkoły ludowej na Koloni. W 1881 roku żyło tu 139 katolików i 7 ewangelików. Zaś w 1892 roku w gromadzie mieszkały 303 osoby w 54 rodzinach.

W roku 1912 chowano we wsi 136 gęsi, 34 kaczki, 835 kur i 2 indyki.

Zaś w 1913 roku trzymano 60 koni, 117 krów, 16 owiec, 204 świnie i 8 kóz. W tym samym roku na Głusinie i Stążkach rosło 85 jabłoni, 190 grusz, 288 śliw, 238 wiśni i 1 orzech włoski. Całkowita powierzchnia wynosiła 445,6 ha. Ludność wzrosła z 208 Kaszubów w 1910 roku do 262 w 1943 roku.

Drogi prowadzące na Głusino nigdy nie były dobre, z wyjątkiem szlaku wiodącego ze Staniszewa przez Szade Góry do Wejherowa.

W latach dwudziestych XX wieku do gromady należały Głusino Wieś, Głusińskie Nowinki Wybudowanie i Stążki Wieś. Dnia 30 września 1921 roku w Głusinie Wsi stało 12 domów mieszkalnych, w których żyło 56 mężczyzn i 68 kobiet. Wszystkich określono jako Polaków i Katolików.

Wspomniane Nowinki na "Schrotterschen Karte" z 1800 roku liczyły jeden folwark, który od strony Będargowa sąsiadował z folwarkiem na Bagielnicy i otoczony był pastwiskami zajmującymi całe Będargowskie Rowy oraz lasami na wschodnich zboczach. Przez Nowinki prowadziła droga z Będargowa i Bagielnicy do Głusina i dalej do Sianowa. W Słowniku Geograficznym Państwa Polskiego i Ziem Historycznie z Polską Związanych z 1937 roku czytamy: "Głusińskie Nowinki, wybudowanie, powiat kartuski, gmina i parafia katolicka Sianowo, gromada Głusino, parafia ewangelicka Mirachowo. Odległość 2 km na pn. - wsch. od Głusina. Ludność 37. Budynków mieszkalnych 5, obszar 55 ha. Gospodarstw rolnych 3, jedno o powierzchni 10 ha, drugie 20 ha i trzecie 25 ha."

Warto zaznaczyć, że na Nowinkach jest wiele grobów jamowych i skrzynkowych z ostatnich 3 tysięcy lat. Teren ten był od pradziejów zamieszkały, co potwierdziły wykopaliska archeologiczne przeprowadzone z inicjatywy miejscowego historyka Stanisława Belgrau, potomka tutejszych kmieci. Badania te przeprowadzili naukowcy z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.

Powstanie dzisiejszej osady sięga najprawdopodobniej do wojen osiemnastowiecznych, po zakończeniu których w 1738 roku w celu zrekompensowania strat i zniszczeń wycinano rabunkowo lasy dla produkcji potazu (popiołu). Wówczas to nowe wykarczowane tereny nazywano Nowinkami i Nowinami. Aktualnie stojąca chałupa o konstrukcji pruskiego muru została wybudowana jako folwark pod koniec XVIII wieku. Obecnie na Nowinkach są trzy gospodarstwa, czwarte przy drodze na Borowiec zwane Fikakiem, niekiedy do Nowinek zalicza się też leżące przy sianowskiej drodze Janowo.
This article comes from Nasze Kaszuby
http://naszekaszuby.pl

The URL for this article is:
http://naszekaszuby.pl/modules/artykuly/article.php?articleid=23

Copyright (c) 2024 by Nasze Kaszuby