Przystosowanie systemów informatycznych do języka kaszubskiego wymagało rozwiązania dwóch kluczowych kwestii:
- określenia kodowania kaszubskich tzw. "znaków narodowych"
- ustalenia układu klawiatury - kombinacji klawiszy, przy pomocy których będzie można uzyskiwać kaszubskie znaki
Pierwsze prace nad przystosowaniem komputerów do pisania na nich tekstów kaszubskojęzycznych były prowadzone w latach 1993 - 1994. W roku 2002 stworzony został pierwszy kaszubskojęzyczny edytor KaszEd. W trakcie prac nad stworzeniem tego edytora dopracowano i zatwierdzono niżej opisany standard uzyskiwania kaszubskich znaków:
Kaszubska strona kodowa
Stosowana od 1996 r. pisownia zawiera 11 znaków narodowych: ã, ą, é, ë, ł, ń, ò, ó, ô, ù, ż. Przy kodowaniu znaków kaszubskich istotnym zagadnieniem jest fakt, że część znaków (ą, é, ë, ł, ń, ó, ô, ż) jest zawartych w zestawach środkowoeuropejskich, część (ã, é, ë, ò, ó, ô, ù) w zestawach zachodnioeuropejskich. 8-bitowe strony kodowe (np. ISO 8859-2 i ISO 8859-1) nie dają zatem możliwości uzyskania wszystkich kaszubskich znaków. Z tego powodu do kodowania kaszubskich znaków przyjęto standard Unicode UTF-8, kodujący znaki przy użyciu 2 bajtów. Unikod jest wewnętrznym standardem powszechnie używanych systemów operacyjnych, w tym najnowszych wersji systemów Windows i Linux.
W kodzie HTML można ponadto zapisywać kaszubskie znaki przy użyciu kodów opisowych, tzw. Alt-kodów.
Otwartą pozostaje kwestia, czy kaszubska strona kodowa powinna zawierać wyłącznie znaki stosowane w pisowni kaszubskiej, czy też powinna zawierać wszystkie znaki kaszubskie i polskie. Zdaniem zwolenników umieszczenia znaków wyłącznie kaszubskich, kaszubska strona kodowa dotyczy wyłącznie języka kaszubskiego i nie ma potrzeby łączyć jej z innymi językami. Zwolennicy włączenia do kaszubskiej strony kodowej również polskich znaków zwracają uwagę, że język kaszubski funkcjonuje w otoczeniu polskojęzycznym i zdecydowana większość piszących po kaszubsku pisze również po polsku, dlatego praktyczniej będzie dostarczyć jedno rozwiązanie umożliwiające pisanie w obu językach, takie rozwiązanie może ponadto lepiej służyć promocji kaszubszczyzny w środowisku polskojęzycznym.
Układ klawiatury kaszubskiej
Przedstawione poniżej kombinacje klawiszy przyjęto kierując się następującymi wytycznymi:
kaszubskie znaki powinny być uzyskiwane przy pomocy kombinacji Alt-klawisz, stanowiąc de facto rozszerzenie polskiej klawiatury programisty
kaszubskie znaki nie powinny kolidować z polskimi znakami na klawiaturze programisty
kaszubskie znaki powinny być uzyskiwane przy użyciu klawiszy leżących (na klawiaturze qwerty) blisko liter podstawowych dla tych znaków (czyli a, e, o, u).
Wymogi te spełniono przyjmując rozwiązanie przedstawione w poniższej tabeli. Wyjasnić należy, że znakowi ù przypisano kombinację Alt-j, gdyż pod kombinacją Alt-u znajduje się symbol euro.
Jako wzorcowa implementacja kaszubskiej strony kodowej, w 2002 r. opracowany został edytor KaszEd, będący równocześnie pierwszym kaszubskojęzycznym programem.
Łączna strona kodowa kaszubska i polska wraz z kombinacjami klawiszy
Znak |
Alt-kod
HTML 4 |
Unicode |
Kombinacja klawiszy |
|---|
dziesiętnie |
szesnastkowo | | Ą | | 260 | 0104 | Alt-A | | ą | | 261 | 0105 | Alt-a | | Ã | Atilde | 195 | 00C3 | Alt-Q | | ã | atilde | 227 | 00E3 | Alt-q | | Ć | | 262 | 0106 | Alt-C | | ć | | 263 | 0107 | Alt-c | | É | Eacute | 201 | 00C9 | Alt-W | | é | eacute | 233 | 00E9 | Alt-w | | Ë | Euml | 203 | 00CB | Alt-R | | ë | euml | 235 | 00EB | Alt-r | | Ę | | 280 | 0118 | Alt-E | | ę | | 281 | 0119 | Alt-e | | Ł | | 321 | 0141 | Alt-L | | ł | | 322 | 0142 | Alt-l | | Ń | | 323 | 0143 | Alt-N | | ń | | 324 | 0144 | Alt-n | | Ò | Ograve | 210 | 00D2 | Alt-I | | ò | ograve | 242 | 00F2 | Alt-i | | Ó | Oacute | 211 | 00D3 | Alt-O | | ó | oacute | 243 | 00F3 | Alt-o | | Ô | Ocirc | 212 | 00D4 | Alt-P | | ô | ocirc | 244 | 00F4 | Alt-p | | Ś | | 346 | 015A | Alt-S | | ś | | 347 | 015B | Alt-s | | Ù | Ugrave | 217 | 00D9 | Alt-J | | ù | ugrave | 249 | 00F9 | Alt-j | | Ź | | 377 | 0179 | Alt-X | | ź | | 378 | 017A | Alt-x | | Ż | | 379 | 017B | Alt-Z | | ż | | 380 | 017C | Alt-z |
W kodzie HTML znak można uzyskać pisząc jego kod w postaci &nazwa; lub &#kod. Np. słowo "kòdowónié" można w kodzie HTML zapisać kòdowónié lub k&242;dowónié..
Kod języka kaszubskiego
Jeśli gdzieś zachodzi potrzeba zaznaczenia, że tekst jest kaszubskojęzyczny, należy używać oznaczenia CSB - kodu języka kaszubskiego wg normy ISO 639-2.
Zobacz również
http://www.naszekaszuby.pl/modules/mydownloads/visit.php?lid=2
Sterownik jednolitej polsko-kaszubskiej klawiatury pod Ms Windows 2000, XP
http://www.kaszubia.com/?q=komputre/klawiatura/csb
Wyodrębniona kaszubska klawiatura Marka Kwidzińskiego, przyjęta przez Kaszëbsczé Karno Dolmaczów Linuksa
http://kaszed.zk-p.pl
strona pierwszego kaszubskiego edytora KaszEd
www.unicode.org
Oficjalna strona standardu Unicode
www.w3.org
Oficjalna strona protokołu HTML
|