Tabaka jest bardzo kaszubską używką. Jeszcze nie tak dawno na Kaszubach prawie nie palono cigaretów, natomiast tabakę zażywali wszyscy, nierzadko nie wyłączając białek (kobiet). W towarzystwie, najgodniejsza osoba zażywała najpierw sama, po czym częstowała sąsiada, ten po zażyciu podawał tabakierę następnemu - tabakiera pełniła rolę „fajki pokoju”. O niektórych księżach opowiada się, że kazanie rozpoczynali od zażycia, a niekiedy i poczęstowania wybranych (poczęstowanie tabaką przez dobrodzieja było poczytywane za duży honor). Sygnałem do zażycia jest formuła „Chceme le so zażëc”.
Najbardziej charakterystycznym na Kaszubach rodzajem tabakiery jest rożek. Z rożka tabakę sypie się do zagłębienia w nadgarstku, nie bez kozery zwanego „tabakierą anatomiczną” (fovea radialis). Najczęściej wykonywano rożki z formowanego na gorąco krowiego rogu. Dla bogatszych były rożki metalowe czy nawet bursztynowe, nieraz o wymyślnej formie (w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach możemy np. obejrzeć bursztynową tabakierę w kształcie buta z wysoką cholewą). Róg Antoniego Abrahama, będący wówczas w posiadaniu śp. ks. Hilarego Jastaka, był wykorzystywany w kampanii wyborczej w 1989 roku.
Tabakę przyrządzano ucierając składniki w denicy - glinianej misie, której wnętrze, dla lepszego tarcia, wysłane było grubym piaskiem. Prawdziwi koneserzy i dziś przygotowują tabakę samodzielnie, nierzadko z tytoniu hodowanego samodzielnie, szczegóły przyrządzania utrzymując w tajemnicy. Obecnie tabakę, w wielu gatunkach, można kupić w sklepach z tytoniem. Jednak w latach 1996 - 2000 była ona produkowana wyłącznie w konspiracji domowymi sposobami, gdyż obowiązywał wówczas ustawowy zakaz obrotu tabaką. Zakaz ten wywołał ogromne niezadowolenie Kaszubów i dzięki naciskom rodzimych polityków został zniesiony.
Ustawa „O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych” z dn. 9.11.1995, Dz.U. z 30.01.1996, zabraniała produkcji i wprowadzania do obrotu, „wyrobów tytoniowych bezdymnych”. W nowelizacji z 5.11.1999, Dz.U. z 3.12.1999, z zakazu tego wyłączono tabakę.
O rozpowszechnieniu tabaczenia, jak tez o ambiwalentnym do niego stosunku, świadczy obfitość piosenek, powiedzeń i wierszyków dotyzcących tego zwyczaju. Oto wierszyk zanotowany w Słowniku Sychty (V, 202):
Ten Lewińsczi i Kwidzińsczi
Mają nôłóg baro swińsczi
Róg òd knadżi w taszi mają
I w nim czôrny proch trzëmają.
A czéj òni so zażëją
Téj tak sobie dogadëją
Jakbë wzãlë pôrã krótczich
Òd nôlepszi pòlsczi wódczi.
Tôbacznictwo żyje - w 2003 r. w Chmielnie odbyły się pierwsze Mistrzostwa Polski w Zażywaniu Tabaki. Chcemë le so zażëc!
 ">
Na następnej stronie Regulamin Karna Tabaczników działającego w latach 80. przy Klubie Studenckim „Pomorania”. Pokazana tablica, wykonana przez Witolda Bobrowskiego i Kazimierza Klawitra, znajduje się w klubowej chëczy w Łączyńskiej Hucie. Zapraszam do lektury 
REGULLAMINA KARNA TÔBACZNIKÓW
na ùżitk wszëtczi przesłôwny "Pomoranii"
w Rokù Pańsczim 1981 przez Klawitra i Bobrowsczégò
w starokaszëbsczi mòwie pëszno ùłożonô
1. Co to je Karno Tôbaczników?
Karno Tôbaczników to je karno bënë Pomoranii.
2. Chto do negò karna nôleżi?
Do negò karna nôleżi ten, chto mô ùroczésto wrãczoną tôbaczérã.
3. Chto i z czëji wòlë tôbaczérë ùroczësto wrãcziwô?
Tôbaczérë ùroczësto wrãcziwô z swòji samo-wòlë Waspón Starosta.
4. Komu tôbaczérë wrãcziwô Waspón Starosta?
Tôbaczérë wrãcziwô Waspón Starosta temù, chto:
- je w "Pomoranii" wëżi rokù
- mô wąsë i bùksë
- znaje co to je tôbaka i jaczé mô zortë
- mòże zażiwac.
Wszëtkò sprawdzëc mùszi Waspón Starosta.
5. Na co le Waspón Starosta mùszi ùważac?
Waspòn Starosta mùszi ùważac żebë:
- nicht jegò wòlë nié wëkrãcôł
- nicht nôleżnëch mù profitów z negò wëbòru nié brôł
- wëżi 3 tôbaczników do negò karna nié przëjimôł.
6. Czéj bë Waspón Starosta nã Regullaminã zmienic chcôł, co robic mùszi?
Czéj bë Waspón Starosta nã Regullaminã zmienic chcôł, mòże to zrobic le ù "Czorlinsczégò" przë wãborkù gduńsczégò piwa i karna nëch tôbaczników przitomnoscë.
--- Chcemë le so zażëc! ---
REGULAMIN KLUBU TABACZNIKÓW
na użytek przesławnej "Pomoranii"1
w Roku Pańskim 1981 przez Klawitra i Bobrowskiego
w starokaszubskiej mowie pięknie ułożony
1. Co to jest Klub Tabaczników?
Klub Tabaczników to jest klub wewnątrz "Pomoranii".
2. Kto do tego klubu należy?
Do tego klubu należy ten, komu uroczyście wręczono tabakierę.
3. Kto i z czyjej woli tabakiery uroczyście wręcza?
Tabakiery uroczyście wręcza ze swojej samo-woli Pan Starosta.
4. Komu tabakiery wręcza Pan Starosta?
Tabakiery Pan Starosta wręcza temu, kto:
- jest w "Pomoranii" więcej niż rok
- ma wąsy i spodnie
- wie, co to jest tabaka i jakie ma rodzaje
- może zażywać
Wszystko sprawdzić musi Pan Starosta.
5. Na co tylko Pan Starosta musi uważać?
Pan Starosta musi uważać, żeby:
- nikt jego woli nie przekręcał
- nikt należnych mu profitów z tego wyboru nie brał
- więcej niż 3 tabaczników do Klubu nie przyjmował.
6. Gdyby Pan Starosta ten Regulamin zmienić chciał, co robić musi?
Gdyby Pan Starosta ten Regulamin zmienić chciał, może to zrobić tylko u "Czorlińskiego"2 przyu kuflu gdańskiego piwa i obecności członków tego klubu.
--- Chcemë le so zażëc! ---
1 Klub Studencki "Pomorania"
2 "U Czorlińskiego" - restauracja w Chmielnie, niegdyś chętnie odwiedzana przez członków Klubu
|