Michał, napisałes wcześniej:

Z tego co ja osobiście kojarzę (a historii nazwy "Kaszubi" nie tropiłem), to pierwsi systematycznie nazwy tej zaczęli używać cystersi z Pelplina, którzy gdzieś od XVII wieku klucz dóbr w okolicach Pogódek określali (w przeciwieństwie do klucza pelplińskiego), jako "leżący na Cassubii", czy po prostu kaszubski.

Czy masz jakiś dostęp do informacji na ten temat? Nazwa ta pojawiła się w dobrach z okolic Pogódek dopiero w XVII wieku? Chyba tak musi być, bowiem dopiero z XVII wieku pochodzi kronika klasztorna, w której zawarto te wzmianki. Przykład podany przez Kaszebę opisał Gerhard Renn:

So nennt sich ein pommerscher Geistlicher in Rom, Bernardus Scultetus, 1475 „de Lowenborch Prutenus“, 1488 aber „Cassubius“. S. J. Collijn , Katalog der Inkunabeln der Kgl. Universitätsbibliothek zu Upsala, 1907, Nr.1372 u. 520. Vgl. über Bernardus Scultetus M. Wehrmann, Das Grabmal eines Pommern in Rom, Pom.Mbl. 29, 1915, S.61 ff.

Wymienia tu jednak "pomorskiego Gościa" i podaje jako przykład adaptacji nazwy "Kaszubi" na wschód od Koszalina (Gollenberg). de Lowenborch - a więc z Lęborka. Jest to o tyle ciekawe, że jak widać nazwa "Prusak" bywała w ten sposób przenoszona na mieszkańców powiatu lęborskiego. Być może na pewną rolę odgrywała dawna, a wówczas nominalna, przynależnośc tej ziemi do Prus. Dalej autor stwierdza, że z dostępnych źródeł nie jest jego zdaniem możliwe wywnioskować kiedy dokłdnie nazwa Kaszuby przeniesiona została na Pomerelię:

Eine letzte Stufe ist dann der Übergang auf die slawische, aber nicht polnische Bevölkerung Pommerellens, die Nachkommen des östlichen Teiles der alten Pomoranen. Den Zeitpunkt diese Überganges zu bestimmen, ist bei den mir zur Verfügung stehenden Quellen nicht möglich; es gehört auch nicht mehr in den Rahmen dieser Arbeit. Lorentz nimmt an, daß schon in der 2. Hälfte des 15. Jhs. diese Namensübertragung stattgefunden habe. Demgegenüber glaubt Koblischke, daß erst nach der Vereinigung Westpreußens mit dem Königreich Preußen (1772) der Kaschubenname auch auf die Bewohner Pommerellens überging. Er weist darauf hin, daß auch Tetzner annimmt, daß die Übertragung dieses Namens auf Westpreußen erst in neuer Zeit erfolgt ist.

Ich möchte aber darauf hinweisen, daß schon J.P. von Gundling 1724 in seinem „Pommerschen Atlas“ (vgl. S. 93 Anm.369) die Landschaft „Cassuben“ mit Pommerellen und den Landen Lauenburg und Bütow gleichsetzt, allerdings ohne diese Tatsache allein als beweiskräftig gegen die von Koblischke aufgestellte Behauptung ansehen zu wollen.


Wygląda więc na to, że nazwę Kaszuby stosowano powszcheniej odnośnie pólnocnej części Prus Zachodnich od XVII-XVIII wieku. Zakładając geograficzne znaczenie "klucza kaszubskiego". Na pewno stosowano ją także wobec mieszkańców ziemi lęborsko-bytowskiej juz od XV-XVII wieku na co wskazują przykłady wyżej wymienionego lęborskiego gościa w Rzymie oraz szlachcica Polonusa-Kaszeby z Lęborka, a także lustracja z 1564 roku wzmiankująca wieś Leśno.

Przynajmniej od połowy XV wieku (Lindau) nazwa ta musiała być używana czasami odnośnie mieszkańców Pomerelli, obok Polaków i Pomorzan. Moga mieć tu znaczenie stanowe, społeczno-prawne skoro zestawiono ją w jednym wyrażeniu z określeniem "Gebauer", "gbur".

Najwczesniejsze przykłady użycia tej nazwy odnośnie mieszkańców Prus Zachodnich czy wiosek, wszystie pochodzą z źródeł niemieckich - Lindau, kronika gdańska (choć tu przekaz dośc niejasny) oraz kronika pelpinska. Można byłoby pokusić się o tezę, że to głównie mieszczaństwo niemieckie przeniosło tę nazwę w czasach Krzyżackich.