Bełkotem to nie jest, bo tekst lustracji z XVI i XVII wieku który Kaszuby umieszczał za Gwdą i odróżniał od powiatu człuchowskiego i mirachowskiego przytaczałem tu w parokrotnie. Z drugieg strony, z tego samego okresu mamy też wzmianki, przykładowo w wizytacjach kościelnych, umiejscawiające Kaszuby/ów w Pomerelli. Pojęcie to nie było więc jednoznaczne i nie oznaczało uniwesralnie Pomorza Gdańskiego. Przynajmniej nie w Polsce, w XVI-XVII wieku.



Poza tym musiało upowszechnić się dopiero później, gdyż przez cały okres XIII-XV wieku ludność pomorska zwana była "Polensche" na Pomorzu Gdańskim i w państwie krzyżackiem. Na Pomorzu Zachodnim natomiast pod wpłwywem tytulatury książecej upowszechniły się terminy "Kaschuben", "Wenden" oraz "Pomoranen" (jak w Kołobrzegu). Dopiero od XV wieku termin "Kaszuby" stopniowo pojawia się w źródłach w odniesieniu do ludności Prus Zachodnich. Podam przykłady tego "bełkotu":


1. Lustracja 1565 - wieś Leśno koło Brus: "Granica tej wsi z jednej strony z Kaszubami, z drugiej z starostwem albo powiatem mirakowskim."

2. Zamek Hamersztyn. Starosta tego grodu skarży się na "złych ludzi", albowiem gdyby "którego skarał bądź winą… albo więzieniem, wnet się ucieką do przyjaciół do Kaszub, którzy potem ogniem odpowiadają i palą."

3. Lustracja 1565. Wieś Lędyk. "Na granicach kaszubskich, od zamku 3 mile, robi folwarkowi Strączonej pieszo… Do tej wsi Landika przyszłą rzeka Kyda [t.j. Gwda], która dzieli Kaszuby z Krajną." I dalej "Granica z Prusswoldem, z Peterswoldem, wsiami królewskimi do starostwa przyległymi, k temu tą wieś rzeka Kiuda z Krajną od Kaszub dzieli."

4. Również w lustracji skarbowej Prus Królewskich z roku 1624 o tej samej wsi Lędyk czytamy: "Mostowe. Wybierają tamże mostowe na rzece Kidzie, która dzieli Pomorską z Kaszubami."

5. Lustracja z 1565 roku mówi następująco o Starznie: „Wieś Starsna, 6 mil od zamku na granicach kaszubskich..."




A więc jeszcze w XVI wieku w lustracjach cały powiat człuchowski (z Lędyczkim Hamersztynem i Starznie) i tucholski (z wsią Leśno) a nawet starostwo mirachowskie odróżniano od Kaszub,których granica pokrywała się z granicą Pomorza Zachodniego - powiatem szczecinieckim, księstwem biskupim i powiatem bytowskim. Co ciekawe jednak w tych samych lustracjach znajduje się dwukrotnie zapis że Brda wypłwya z Kaszub z jezior Wdzydze oraz Dybrzyk:


6. ...rzeka Bda (to jest: Wda) od Kaszub z jezior kościerzyńskich płynąca, które jeziora zowią Wdzidze...

7. Wieś Pierzchlewo. "Młyn tej wsi przyległy na rzece bystrej Br[d]a, która bieży z Kaszub z Dibrska jeziora…"




Znaczenie i położenie "Kaszub" nie było zatem rzeczą powszechnie wiadomą i bezsporną. Ten mętny stan odzwierciedla też ówczesna kartografia. Poza tyn ludność miejscowa nie nazywała siebie Kaszubami aż po XX wiek, tylko "puolskimi ledzmi", a ludność Pomorza Zachodniego zwala się Kaszubami a własną mowę "kaszubską" przynajmniej od XVIII-XIX wieku.