Strona główna forum Historia prof. Labùda ò migracëjach |
Poprzedni wątek | Następny wątek |
Nadawca | Wątek |
---|---|
pienczke |
wysłane dnia:
10.11.2011 8:59
|
Nie mogę oderwać się od tej strony! Zarejestrowany: 31.5.2004 z: lasów Nowego Pomorza Wiadomości: 310 |
Re: prof. Labuda o migracjach W uzupełnieniu do danych Darka, podaję listę ewentualnych zapożyczeń gockich w językach słowiańskich przedstawioną tu:
http://grzegorj.w.interia.pl/lingwpl/slowzap.html Zwracają uwagę nazwy Gdańska, Gdyni, Motławy i Torunia, które ewidentnie wpisywałyby się w zakres geograficzny uwiodoczniony na mapkach wklejonych wyżej. cyt: "W III–IV wieku n.e. (migracja Gotów z ujścia Wisły na Ukrainę) do języka słowiańskiego przedostało się sporo pożyczek germańskich. Część pożyczek została przejęta za pośrednictwem Germanów z innych języków. Należą tu: • *bažanъ ‘bażant’ (głuż. bažan, czes., słowac. bažant, ← śgn. vasant ← łac. phāsiānus, z gr., tam od nazwy miejscowej na Kaukazie); • *berъla ‘berło’ (stpol. berła, piorło, współczesna forma ze st.czes. berla ze zmianą rodzaju, ← sgn. ferala ← łac. ferula ‘pręt, rózga’); • *běda ‘biada, bieda’ (← goc. *baidjan, gabaidjan ‘zmusić’; wątpliwe, zob. niżej); • *bjudъ, *bjudo ‘miska; danie’ (ros. блюдо, ← goc. biuþs, biuda ‘stół’); • *bokъ ‘bok’ (← goc. bak); • *bordy ‘topór’ (ros.-cerk. брадва, ← germ. *bardō, por. sgn. barta, niem. Barte); • *bruky ‘brukiew’ (← germ., p. niem. Bruke, Wruke ← łac. brassica eruca); • *bukъ ‘buk’, *buky ‘bukiew; litera’ (początkowo też nazwa drzewa, ← germ. *bōkō, por. goc. bōka, sgn. buohha); • *cěsarjь ‘cesarz’ (← goc. kaisar, kaisareis ← łac. Caesar); • *cęta ‘cętka, błyskotka, drobna moneta’ (← goc. kintus ‘grosz, szeląg’ ← łac. lud. *centus ‘rodzaj monety’ z łac. centum ‘sto’); • *cьrky ‘cerkiew, kościół’ (← goc. *kirikō ← gr. kyriakós ‘pański’); • *čędo ‘dziecko’ (stpol. czędo, ← germ. *kinda, cf. niem. Kind; wyraz ten może być też odziedziczony, związany z łac. recens ‘niedawny’); • *dolъ ‘dół’ (← goc. dal ‘dół, wąwóz, dolina’, nieprzekonująco łączone z grec. thólos ‘rotunda, sklepienie łaźni’); • duma ‘duma; myśl, opowiadanie; rada, zgromadzenie’ (← goc. dōms ‘osąd, bystrość, wnikliwość, wgląd, wyróżnienie, szacunek, sława’); • *dъska ‘deska’ (← goc. disks ‘stół’ ← łac. discus ‘miska’; mniej prawdopodobne ← sgn. tisk z uwagi na d-; może wprost z łaciny); • *gamajьda ‘gamajda, gamoń’ (← goc. gamaiþs ‘ranny, kaleka’); • *glazъ ‘głaz’, wtórnie ‘oko’ w ros. (← germ. *glāza < *glēsā́-, *glēsá-, por. łac. glēsum ‘bursztyn’, sgn. glās, stang. glǣr); • *gobьʒь ‘bogaty’ (← goc. gabigs < germ. *gabīgaz); • *gomonъ ‘szum’ (stpol. gomon ‘kłótnia’, gomonić się ‘kłócić się’, ← germ., p. stisl. gaman ‘radość, wesołość’, ang. game ‘gra’); • *goneznǫti ‘zdrowieć, ratować się’ (← goc. ganisan); • *gorazdъ ‘zręczny, rozumny, doświadczony’ (← goc. *garazds ‘rozumnie mówiący’, zachowane w nazwisku Gorazd); • *gotovъ ‘gotowy, zrobiony’ (← goc. *gataws, por. gataujan ‘zrobić, wykonać, wypełnić’; alb. gat ‘gotowy’, gatuanj ‘gotuję’ ze słow.?); • *korlikъ ‘królik’ (kalka ze śgn. küniklīn ← łac. cunīculus ‘królik’, skojarzonego na gruncie niem. z śgn. künik, dziś König ‘król’); • *kotьlъ ‘kocioł’ (← goc. *katils lub *katilus, gen. pl. katilē ← łac. catillus, zdrob. od catīnus); • *kotъ ‘kot’ (← goc. katts ← płac. cattus); • *krjužь ‘krzyż’ (← sgn. kriuzi ← łac. lud. krūže ← łac. klas. crux, crucis); • *kruxta ‘kruchta, przedsionek kościoła’ (← śgn. gruft, kruft ← łac. lud. crupta ← łac. klas. crypta); • *krьstъ ‘chrzest; krzyż’ (← goc. krist lub sgn. Krist ← łac. Chrīstus ← gr. Khristós ‘namaszczony’); • *kupiti ‘kupić’ (← goc. kaupōn, por. niem. kaufen i łac. caupō ‘karczmarz, kupiec’, z etruskiego); • *kusiti ‘kusić’ (← goc. kausjan ‘kosztować, próbować, doświadczać’); • *kuxynьja, *kuxъnьja ‘kuchnia’ (← sgn. kuchina, kuchīna ← łac. coquīna z przekształcenia klas. culīna według coquere ‘gotować’); • *kъnęʒь ‘władca, król, książę, ksiądz’ (← germ. *kuningaz, por. sgn. kuning, niem. König, ang. king); • *lěkъ ‘lek’ (por. goc. lēkeis ‘lekarz’, ir. líaig, dopełn. léga ‘lekarz’; wyraz *lěčiti formalnie odpowiada litew. laikýti ‘pozostawić’, w płd.słow. zachowane są resztki innego, odziedziczonego wyrazu *lěkъ ‘resztka, pozostałość’); • *lixva ‘lichwa, procent od pożyczki’, także ‘pożyczka na procent’ (por. goc. leiƕan ‘pożyczać, zostawiać komuś’); • *lukъ ‘por, czosnek, cebula’ (← germ. *lauks); • *lьstь ‘podstęp, zdrada, obłuda’, stpol. leść, lści (← goc. lists ‘podstęp, fortel’); • *mečь, *mьčь ‘miecz’ (← goc. mēki, z uwagi na różnicę e : ē wyrazy gocki i słow. raczej zapożyczone, tak samo fiń. miekka, źródło może kaukaskie, por. gruz. maxva ‘ostry miecz’, lezg. max ‘żelazo’); • *melko ‘mleko’ (← germ. *melk-, goc. miluks); • misa (wiązane z germańską nazwą miedzi, widoczną w niem. Messer ‘nóż’, Messing ‘mosiądz’, por. etymologię łacińską, może przez hipotetyczne goc. *mēsa ‘stół’; także etymologia rodzima *meidhsā ‘naczynie na krew ofiarnego bydła’, por. skr. medha- ‘ofiara z bydła’); • *mosęgъ, *mosęʒъ ‘mosiądz’, postać z -g jest zachowana w kaszubskim mosąg (← germ. *massinga-; według niektórych etymologii wyraz ten wywodzi się z łac. māssa ‘stop’, które z kolei miałoby być pochodzenia greckiego od mássō ‘mieszę, zagniatam’); • *mostъ ‘most’ (← germ. *mastaz, ang. mast ‘maszt’; wyraz ten bywa też uważany za odziedziczony i łączony z metati ‘miotać’); • *mъlinъ, *mъlynъ ‘młyn’ (← sgn. mulīn ← łac. molīna, molīnum od molere ‘mielić’); • *mъnixъ ‘mnich’ (← sgn. munih ← łac. lud. monicus < łac. monachus ← gr. monakhós ‘pustelnik, samotnik’); • *mьrzěti ‘czuć złość, wstręt, obrzydzenie’, *mьrziti ‘mierzić, wzbudzać złość’ (← goc. marzjan; z uwagi na znaczenie zapożyczenie bardziej prawdopodobne niż związek z marznąć i rodowód IE: *merəǵ- ‘butwieć, próchnieć, gnić, namakać’); • *mьzda ‘zapłata’ (← goc. mizdō); • *nebozasъ ‘wiertło’ w stpol. (← goc. *nabagais); • *nuta ‘bydło’ (scs., ← germ. *nauta); • *ocьtъ ‘ocet’ (← goc. aket, akit ← łac. acētum); • *osьlъ ‘osioł’ (← goc. asilus ← łac. asinus, asellus); • *oxabiti, znaczenie niejasne: ‘oszczędzić’, ‘zostawić’, ‘osłabić’, ‘ograbić’, por. pol. dial. ochabić ‘?’ (← goc. gahaban ‘złapać, zatrzymać’); • *pany ‘panew, rodzaj patelni’ (← sgn. pfanna ← łac. panna < patina ← gr. patánē ‘rodzaj półmiska’); • *pěnęʒь ‘pieniądz’ (← sgn. pfenning < panding ← ? łac. pondus); • *pila ‘pilnik’ (← germ. *fīlō, por. sgn. fīla, niem. Feile, ang. file); • *plakati ‘płakać’ (goc. flōkan ‘opłakiwać, bić się w piersi’, jeśli odziedziczone, to postać IE niepewna; znaczenie słow. i goc. zbieżne); • *plugъ ‘pług’ z jakiegoś języka przedindoeuropejskiego za pośrednictwem germ., może z retyckiego (plaumoratum u Pliniusza); • *popъ ‘ksiądz, pop’ (← sgn. pfaffo ← łac. papa ← gr. papãs); • *postъ ‘post’ (← goc. fasta); • *pǫgy ‘guzik, kulista ozdoba, kulka’ (← goc. puggs ‘kiesa’; por. jednak łot. puõga ‘guzik’, skr. puñjas ‘kupa, masa’, może goc. ze słow.?); • *pudъ ‘pud, jednostka ciężaru’ (← nord. lub goc. pund ← łac. pondus); • *pъlkъ ‘gromada ludzi’, pol. pułk (← goc. fulks); • *redьky ~ *redъky ‘rzodkiew’ (← sgn. redika ← łac. radica, w płd.słow. zapożyczono ten sam wyraz bezpośrednio z łaciny); • *sakъ, *saky ‘sak, sakwa, torba, worek’ (← goc. sakkus ← łac. saccus ← gr. sákkos ← fenic. lub hbr. śaq; może bezpośrednio z łaciny); • *selьdь, *seldь ‘śledź’ (stnord. sildi, szw. sill); • *skrini, *skrinija ‘skrzynia’ (← sgn. skrīni ← łac. scrīnium ‘puszka, pudełko’, por. niem. Schrein ‘skrzynia, lada, szafa’); • *skъlęʒь ‘drobna moneta’ (scs.; ← goc. skilligg); • *smokъ ‘smok’ (por. ang. snake ‘wąż’ od IE rdzenia ‘pełznąć’, por. snail ‘ślimak’; w słowiańskim sm- nieregularne zamiast sn-); • *sokъ ‘oszczerca’ (← goc. sōkāreis ‘badacz’, sōkjan ‘szukać’, por. też stpol. osoczyć ‘donieść, oskarżyć’); • *stǫpa > stępa ‘stępor, tłuczek’ (← goc. *stampa); • *stьklo ‘szkło’ (← goc. stikls ‘róg do picia, kubek’, por. sgn. stechal ‘kielich’; nazwę przeniesiono na inne naczynia, w końcu na materiał); • *šatъ, *šata ‘szata, ubiór’ (← germ. *xǣta-, por. niem. dial. Häß); • *šelmъ > szłom ‘hełm’ (← germ. *xelmaz, por. goc. hilms); • *terba, *treba ‘trzeba’ (por. goc. þaúrban ‘potrzebować’; wyraz mógłby być odziedziczony, por. gr. térpō ‘nasycam się’, skr. tarpati ‘syci się’, prus. enterpo ‘przynosi korzyść’, ale -b- tylko w słow.; na *treba wskazuje ukr. trebuváty, na *terba – scs. trěba); • *tjudjь ‘cudzy’ (por. germ. *þiudisk ‘narodowy’, por. sgn. diutisk, dzisiejsze Deutsch ‘niemiecki’); • *tynъ ‘płot’ (← goc. *tūns, p. ang. town; w germ. zapożyczone z celt. *dūnum jeszcze przed pierwszą przesuwką spółgłosek); • *usьręʒь ‘kolczyk’ (strus. useręzь, znane także w stch.; ← goc. *ausihriggs); • *valъ ‘wał, nasyp ziemny’ (← śgn. wal, por. niem. Wall, ← łac. vāllum ‘wał, palisada’); • *varovati ‘warować, strzec, pilnować’ (← sgn. warōn ‘uważać’, por. też goc. warjan ‘zabraniać, udaremniać’); • *velьbǫdъ, *vъlьbǫdъ ‘wielbłąd’ (← goc. ulbandus ‘słoń’ ← gr. eléphas, gen. eléphantos ← egip. elu ‘kość słoniowa’); • *vino ‘wino’ (← goc. wein ← łac. vīnum); • *xlěbъ ‘chleb’ (por. goc. hláifs, hláib- ‘chleb’, niem. Laib ‘bochenek’, ang. loaf); • *xlěvъ ‘chlew, domostwo’ (← goc. hlaiw ‘jama’); • *xolpъ ‘chłop’, pierwotnie ‘poddany’ (← germ. *xelpō, por. goc. hilpan ‘pomagać’, wiązane też z goc. halbs ‘połowa, nieparzysty, eunuch’, por. jednak ros. xolóp wskazujące na intonację akutową, wyraz może być więc odziedziczony, istnieje też etymologia ałtajska); • *xomǫto ‘chomąto’ (← germ. *xamand- ‘hamujący’, cf. śgn. hamen ‘hamować’, istnieje też etymologia ałtajska); • *xorbrъ ‘chrobry’ (← goc. gaþrafstjan ‘zachęcać, dodawać otuchy’, wyraz może też być odziedziczony); • *xorǫgy ‘chorągiew’ (← goc. hrugga ‘laska, kij’, istnieje też etymologia ałtajska); • *xǫdogъ ‘zręczny’, w stpol. chędogi ‘schludny, porządny, ładny’ (por. goc. handugs ‘mądry, rozumny, zręczny’); • *xǫsa ‘banda grabieżców’ (← goc. hansa ‘oddział wojska’, może zapożyczone z fiń. kansa ‘lud, naród’); • *xrǫstjь,*xręstjь ‘chrząszcz’ (← goc. þramstei ‘szarańcza’, wyraz może też być utworzony od dźwiękonaśladowczego chrzęst); • *xvila ‘chwila’ (← goc. ƕeíla); • *xyčь ‘chata, buda, szałas’ (← goc. *hūs; por. *xyzъ); • *xyzъ ‘chyżyna, chata’ (z domniemanego germ. *hūzá-, w rzeczywistości zaświadczono tylko *hūs; istnieje też etymologia semicka, por. akad. ḫussu ‘chata z trzciny’, oraz turkijska); • *xъlmъ > chełm ‘wzgórze’ (← germ. *xelmaz, por. goc. hilms); • *želdǫ, *želsti > scs. žlědǫ ‘zapłacić, zrekompensować stratę’ (← germ. *geldan, por. goc. fragildan ‘odpłacić’, niem. gelten ‘mieć wartość’). Zapożyczono pewne elementy słowotwórcze: • -arjь ‘-arz’ (wykonawca czynności, ← goc. -āreis); • -ava ‘-awa’ (w nazwach rzek, ← goc. aƕa ‘rzeka’); • *-měrъ ‘wielki, wspaniały’ w imieniu *Voldiměrъ ‘wielki w swej władzy’ (← goc. -mērs, por. nord. Valdemar, niem. Waldemar oraz scs. Vladiměrъ, zastąpione przez *Voldimirъ z *mirъ ‘pokój’, i następnie pol. Włodzimierz, właściwie nazwa miejscowości; por. trac. -mēr, gr. egkhesímōros ‘potężny swoją włócznią’, stisl. már ‘wielki’, ir. mór, már, w słow. poza tym nieznane); • *vy- (← germ. *ūt, znane niemal wyłącznie w słowiańszczyźnie północnej, na południu szczątkowo: scs. vygъnati, bułg. dial. vírasten); a także nazwy geograficzne i etniczne: • *Bugъ > Bug (rzeka na Białorusi i w Polsce, ← goc. *baugs ‘pierścień’ < ‘coś wygiętego’; kwestionowane, ale brak kognatów w słow.); • *Dunajь > Dunaj (← goc. Dōnawi ← celt. Dānuvius w przekazie łac. ← irań. dānu ‘rzeka’); • *Gъdanьskъ > Gdańsk (← goc. *Gutiskandja, Gothiscandza u Jordanesa, albo BS *gud-, por. prus. gudē ‘zarośla’, ch. gdinjica ‘mały las’); • *Gъdovъ > Gdów (wieś niedaleko od Krakowa nad Rabą, także ros. Gdov, gród nad Jez. Czudzkim, od *Gъdъ albo od BS *gud-); • *Gъdynja > Gdynia (od nazwy *Gъdъ ‘Got’ lub od BS *gud- ‘zarośla’; w Czechach miasto Kdyně, w Chorwacji Gdinj na wyspie Hvar); • *Gъdъ ‘Got’, zachowane w litew. gùdas ‘Białorusin’ (por. goc. Gutþiuda ‘lud Boży’); • *Gъdъčь > Giecz (wieś w pow. średzkim, dawniej ważny gród, z którego wywodzili się pierwsi Piastowie, od *Gъdъ); • *Moraxva > Morachwa, lewy dopływ Dniepru, Morafa (← goc. *maraƕa ‘bagnista rzeka’); • *Motlava > Motława (← germ. *mat- < IE *mad- ‘mokry’); • *Pergyni > Przeginia (← goc. faírguni ‘grzbiet górski, góry pokryte dąbrową’, por. etymologię wyrazu piorun); • *Pъlty > Pełtew (rzeka płynąca przez Lwów, ← goc. *fulþō ‘pole’); • *Stěnava, *Stinava > Ścinawa, także np. rzeczka koło Prudnika, czes. Stěnava, ukr. Stynava, dopływ Stryja (← germ. *stainahwa ‘kamienista rzeka’); • *Strъky > *Strkwa > Skrwa, prawy dopływ Wisły poniżej Płocka, lewy dopływ Wisły w tych samych okolicach, Skwa lub Raciążnica, dopływ Wkry, Skwa lub Rozoga – dopływ Narwi (← germ. *strukō, por. Struka, rzeka w Norwegii oraz słow. struga); • *Sьlęžьsko ‘Śląsk’, por. stczes. Slézsko, łac. Silēsia (← germ. Silingi, nazwa plemienna, w przekazie grec. Silíggai, istnieje etymologia słow. związana z rdzeniem slęg- ‘mokry’, por. stpol. ślęgnąć ‘zmoknąć’, ślęganina ‘plucha’, która nie wyjaśnia samogłoski -i- w pierwszej sylabie formy łacińskiej, a ponadto nie zgadza się z topografią terenu); od tego samego rdzenia Ślęża, rzeka i góra, dawniej Ślędza; • *Tany > Tanew, prawy dopływ Sanu (jeżeli z germ. *tōnō < IE *dōn-, to słow. -a- niejasne); • *Torunь > Toruń (← goc. þaúris ‘gigant’ lub *þunar- ‘bóg Thor, piorun’; nazwa może być też zniekształceniem pierwotnego Tarnów); • *Tynьcь > Tyniec (← goc. *tūns, p. wyżej tynъ); • *Volxъ ‘Włoch, Wołoch’ (← germ. *walx ← łac. Volcae, możliwe też było tu pośrednictwo celtyckie). "
|
Poprzedni wątek | Następny wątek |