Tenże zmodyfikowany wariant 3 przyjęli następnie nestorzy polskiej mediewistyki - Labuda oraz Łowmiański. Labuda w 1968 roku pisał:

Cytat:

Labuda widział tu ludnośc pokrewną Kujawianom i Krajniakom o czym pisał przy okazji księstw kaszubskich:

Cytat:

Podobnie w "Szkicach" z 1958

Cytat:

Identycznie niemal o wtórnym charakterze granicy wzdłuż Noteci i przynależności Krajny wypowiadał się w 1989 roku w "Pierwszym państwie polskim". Problem ten poruszył też w 1996 roku w "Historii Kaszubow" stwiedzając na str 146 i 147, że polityczne granice Pomorza z XI wieku nie odpowiadają ustaleniom językoznawców oraz na 162 pisząc, iż najbardziej peryferyjny odłam Kaszubów skupiony wokół Gdańska opanował "przejściowo" tereny po Noteć i Nakło - zaznaczając jednak, ze "kaszubską w etnicznym tego słowa rozumieniu była tylko połać nadmorska".


A więc pierwotne skupiska Polańsko-Kujawskie znajdowały się w Bramie Wyszogrodzkiej i nad Notecią, a oddzielała je od pomorskich skupionych od Dobrzynki i Kamionki po okolice Człuchowa i Chojnie bezludna niemal rubież - późniejsza Krajna, skolonizowana w kilkaset lat później, głównie przy pomocy żywiołu wielkopolskiego.



Taki sam niemal wariant opisał Łowmianski w V tomie "Początków Polski" w 1973 roku. Omówienie problemu znajduje się na stronach 412 415 tego pomnikowego dzieła. Labuda przytacza jako argumenty między innymi argumenty:

- znacznej odległości zwartych skupisk osadniczych Pomorzan

- przenikania na teren Krajny osadnictwa Polan (T III Początków, 156)

- archeologiczne (daty budowy Nakła Wyszogrodu za czasów Piastów)

- wczesne polskie grodziska strefy nadnoteckiej, zwłaszcza Ujścia (Leciejewicz, Naumowiczówna).

- nazwy typu Polanowo, Polaninowo, Osiek w okolicy Wyrzyska



Konsensus więc wykrystalizował się dość jasno. Dyskusja więc zasadza się głownie na pytaniu jak daleko sięgali Polanie znad Noteci i Pomorzanie znad Dobrzynki/Kamionki i jaki charakter miało rozproszone słabe osadnictwo Krajny do czasu jej kolonizacji żywiołem wielkopolskim w wiekach z czasów włączenia kasztelanii nakielskiej do Polski. I tutaj z prawdziwą pomocą przychodzi mapa archeologiczna cmentarzysk Pomorza Wschodniego z okresu 950/1000 do 1200, sporządzonej w 1988 roku, na której pomorski typ pochówku w ani jednym miejscu nie przekracza linii Czarne-Człuchów-Chojnice-Rytel-Czersk, choć wyraźnie silne skupienie zaznacza się w południowej ziemi człuchowskiej niedaleko Gwieździna i Człuchowa. Miedzy tą okolicą, a obszarami położonymi nad Notecią i dolną brdą zieje na mapce biała pustka. Podobnie rzecz ma się z mapą polskich grodzisk.


Także w sąsiedniej ziemi waleckiej między stosunkowo gęsciej zaludnionymi północnymi rubieżami powiatu w okolicy Złocieńca i Czaplinka, a grodziskami z doliny Noteci widnieje wielka biała luka i pustka, z jedną enklawą kilku osad i grodzisk skupionych w centralnej częsci powiatu w okolicy Walcza, z których tylko parę ma metrykę poprzedzającą wiek X.






Zaznaczyć trzeba, ze wg. datowań stanowisk archeologicznych kolonizacja Pomorza odbywała się najpewniej z zachodu na wschód po wcześniejszym zasiedleniu Wielkopolski ujścia Odry i Połabia. Plemiona lechickie opanowały najpierw Wielkopolskę i stąd przedostały się w dół Odry na Połabie, dopiero w późniejszej fazie zwrotna fala zaludniła Pomorze Wschodnie aż po Gdańsk. Na to zwrócił uwagę już Lorentz który pisząc o przejściowym polsko-połabskim charakterze Kaszubszczyzny tym wydatniej położył nacisk na jej pierwotne związki z Połabiem, znacznie bardziej oddalonym i wcześniej odciętym. W każdym razie w momencie gdy trwało zasiedlanie Pomorza Wschodniego wzdłuż brzegów morza a następnie w górę rzek po morenę, dolina Wisły, Mazowsze, Ziemia Chełminska, Kujawy i Wielkopolska zasiedlone byly już od dawna, o kilka pokoleń wcześniej, przynajmniej od VI wieku. Jeszcze do XV-XVI wieku ziemia wałecka, szczeciniecka, częsciowo czluchowska i miastecka stanowiły bezludne prawie puszczańskie ziemie z nie wyznaczonymi granicami.