Co do problemu germanizacji KAszubów Zachodnich - od XVI do XIX w. kultura niemiecka, której elementem stał się koścół luterański, niewątpliwie przejawiała się większą żywotnością na terenie Pomorza Zachodniego niż stara kultura kaszubska. Ta ostatnia nie miała dość silnych ośrodków oraz elementów oddziaływania. Oczywiste, że od czasów Gutenberga najpoczytniejszą książką oraz najsilniejszym elementem oddziaływującym na społeczeństwa Europy stała się Biblia. Osobiście jestem pewien, że brak jej przekładu na język kaszubski stał się powodem marginalizacji języka, a co za tym poszło - także kultury kaszubskiej. Na skutek tego język i kultura niemiecka stały się po prostu bardziej uniwersalną (wszechstronną) platformą, której użyteczność dla przekazu óczesnych wartości okazała się być (niestety) większa.

Problem zaostrzył się w XIX w. wraz z politzką germaniacyjną włądz pruskich/niemieckich. Płaszczyzna problemu jest oczywista - przynależność kościelna utożsamiana była z przynależnością do konkretnej kultury/ narodu. Pokłosie tamtych haseł zbieramy do dzisiaj w powiedzeniach typu "Polak - Katolik" ,"Kaszuba-Katolik","Niemiec - Ewangelik". Ot, takie myslenie schematami...