W marcowej „Pomeranii” na s. 2 przeczytamy, jak zawsze:

Od redaktora
„Komitet Ekspertów uznaje obecnie to zobowi?zanie za niespe?nione” – takie zdanie do?? cz?sto pojawia si? w sporz?dzonym przez niego raporcie, w którym opisano, w jaki sposób Polska wype?nia postanowienia Europejskiej Karty J?zyków Regionalnych lub Mniejszo?ciowych. Tak negatywnej oceny nie doczeka?o si? do tej pory ?adne pa?stwo b?d?ce stron? tego mi?dzynarodowego dokumentu.
W wypadku j?zyka kaszubskiego zosta?o spe?nionych zaledwie 17% przyj?tych zobowi?za?. A przecie? ratyfikacja Karty mia?a by? dla nas wielkim krokiem naprzód. Liczyli?my, ?e zapewni m.in. kaszubskoj?zyczne przedszkola, szko?y podstawowe, w których kaszubski b?dzie u?ywany jako j?zyk nauczania, wi?kszy dost?p do mediów publicznych, nauk? historii i kultury naszego regionu. Okaza?o si? jednak, ?e przepisy pozosta?y martwe, a b??dy polskich urz?dników mog? si? sta? – jak okre?la to dr Tomasz Wicherkiewicz – „zaczynem gnilnym” ca?ego dokumentu.
Na szcz??cie o Kaszuby i ca?e Pomorze dbaj? nie tylko urz?dnicy. W gda?skim Ratuszu Staromiejskim, siedzibie Nadba?tyckiego Centrum Kultury, po raz kolejny zosta?y wr?czone Skry Ormuzdowe. Laureaci tej presti?owej nagrody udowadniaj?, ?e niezale?nie od dotacji oraz regulacji prawnych mi?o?? do ma?ej ojczyzny mo?na okazywa? na ka?dym kroku i, co wa?ne, przekuwa? j? w czyn. Dzi?kujemy im za t? lekcj?, a naszych Czytelników zach?camy do obejrzenia zdj?? z uroczysto?ci wr?czenia Skier.
Dariusz Majkowski


3. Listy

4. Jerzy Treder. O jotacji nag?osowego i
Uchwa?a Rady J?zyka Kaszubskiego nr 7/RJK/07 z dnia 8.12.2007 zosta?a zatytu?owana „W sprawie alternacji ó : o, ruchomego e, labializacji, wyst?powania ë po spó?g?oskach tylnoj?zykowych, wargowych i mi?kkich, oboczno?ci -i || -e w niektórych przypadkach rzeczowników ?e?skich pochodzenia obcego”, zatem ju? sam tytu? bardzo szczegó?owo informuje o jej zawarto?ci, ale – o dziwo!, jak wida? – nie zapowiada obecno?ci w niej zapisu o jotacji. Jednak to w?a?nie o niej czytamy w p. 4.: „Przed samog?osk? i konsekwentnie nale?y stosowa? jotacj?, np. jinternet, jinterneta [sic!], jinwesticjô, Jignac. Zasada ta nie dotyczy spójnika i”. Zauwa?y? warto, ?e mowa jest o samog?osce i, nie za? o literze, a wi?c akcentuje si? ju? wymow?!?

6. Tomasz Rembalski. Genealogia Heringów raz jeszcze
Bardzo si? ucieszy?em z opublikowanej w lutowej „Pomeranii” (s. 3–4) odpowiedzi p. Brunona Heringa na moj? recenzj? jego ksi??ki Heringowie. Zarys genealogii rodu, t. I (2010).
Wpierw postaram si? odpowiedzie? na najwa?niejsze kontrzarzuty pana Heringa, a nast?pnie wykaza?, ?e przyj?te przez autora za?o?enia pracy genealogicznej s? b??dne i nie wytrzymuj? krytyki merytorycznej.
Konstrukcja recenzji wymaga, aby pokrótce przedstawi? w niej sylwetk? autora, co uczyni?em, pisz?c, ?e p. Brunon Hering jest z zawodu ekonomist?. W ?aden sposób nie zamierza?em tu czegokolwiek innego sugerowa?. Nie nale?? do Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego (PTG), które pan Hering zaatakowa?, ale nie mog? te? si? zgodzi? z tak krzywdz?c? o tej organizacji opini?.

8. Micha? Kargul, Krzysztof Korda. O pewnej recenzji refleksji kilka
Cieszy nas, ?e nowy zeszyt „Tek Kociewskich” zosta? zauwa?ony przez „Pomerani?” i doczeka? si? omówienia przez Tomasza ?uroch-Piechowskiego w jej lutowym numerze. Mniej cieszy, ?e Autor, chyba tylko dla efektu, recenzj? t? okrasi? tytu?em sugeruj?cym, jakoby redakcja naszego periodyku mia?a jakie? mordercze zamiary wobec spo?eczno?ci kaszubskiej. Tym bardziej to nietrafne, ?e trudno chyba znale?? inne pismo kociewskie, które by bardziej ni? nasze „Teki” nawo?ywa?o do ?cis?ej wspó?pracy Kociewiaków i Kaszubów.
Postulaty (i przyk?ady konkretnych dzia?a?) w tej sferze móg? autor znale?? tak?e w recenzowanym przez siebie tomie. M.in. w dyskusji po?wi?conej ocenie ostatniego kongresu kociewskiego, poza kilkoma pretensjami wobec Kaszubów, znalaz?o si? tak?e wiele jak najbardziej pozytywnych odwo?a? do ich dzia?a? i pomys?ów. Nie wspominaj?c ju? o tym, ?e zarówno same „Teki Kociewskie”, jak i dzia?alno?? ich wydawcy, Oddzia?u Kociewskiego ZKP w Tczewie, s? kapitalnym przyk?adem kreatywnej wspó?pracy kociewsko-kaszubskiej.

9. Z dwutygodnika „Kaszëbë”
Przyk?ad kaprala Sulimy (z Listów do redakcji)
Szanowny Panie Redaktorze!
Przesy?am swój list na Wasz adres. Chc? podzieli? si? z czytelnikami pogl?dami niektórych kolegów przebywaj?cych w wojsku.
Ró?ne s? opinie o ludzie kaszubskim, jego tradycjach i zwyczajach. S? jeszcze tacy, którzy chcieliby Kaszubów poni?y?, zepchn?? co najmniej do roli pionka szachowego.
Jestem Kaszub? urodzonym w Kartuzach i tam mieszka?em do czasu powo?ania mnie do wojska. Obecnie pe?ni? s?u?b? wojskow? i s?ucham, jak to ró?nie mówi si? tutaj o Kaszubach.

10. Z drugiej r?ki

Òbezdrzóné
Kaszëbsczé dobré òkò. Telewizja Teletronik, Spiéwné Ùczbë, 20.01.2012
[Eugeniusz Prëczkòwsczi] Më dzysô jesmë w wie?ë Kaszëbsczé Òkò i gôdómë z Waldémarã Szczipiorã, chtëren sã zajmuje kùltur? w tim terenie: Gniewino, Nôdolé. Më tu jesmë kòle taczégò czekawégò òbiektu, gdze widzymë, jakbë w jednym môlu, placu to, co je nôczekawszégò w tim terenie.
[Waldémôr Szczipior] To je jedno z czekawszich miejsc, jak nôbar?i! Widzymë tu maketa elektrowni szczitowò-pòmpòwi ?arnowiec.

TJNZ News z Antarktidë. Telewizja TTM, Gôdómë pò kaszëbskù, 26.01.2012
[Hanka Smòk-Tunowicz] (...) Ze mn? je nôlepszi z nôlepszich repòrtérów w regionie, Witold Tobacznik. (...)
[WT] Dwa tidzenie temù gôdale më ò tim, ?e Kaszëba z ?ukòwa nalôzl na Antarktidze beczczi z tobak?.
[HS-T] Ë terô niespòdzewajnota. Specjalno dlô naszich teleòbzérników, naji repòrtéra je na placu. (...) Kazy Durszlok. Kazy je na placu. Allo, allo, Kazyk, cë? je czëc?

Ùczëté
Zaraz wracam na Woodstock! Radio Gda?sk, Klëka, 31.01.2012
Kaszëbsczé Karno Zaraz Wracam chce zagrac na Woodstockù. Band startëje w castingù, jaczi mô jima to snienié zjiscëc. Karno jistnieje òd czile lat, ale dopiérze òd rokù nagriwô pò kaszëbskù. Jakbë brzëmia jich pòzwa w rodny mòwie? Ò to mómë sã spitóné lidera karna, Areka Zblewsczégò.

Tasze „Kaszëbë” to je hit! Radio Gda?sk, Klëka, 3.02.2012
Kòlekcjô bia?czënëch taszów „Kaszëbë” wëprodukòwónëch bez warszawsk? pòdjizmiznã je wiôld?im hitem w Pòlsce. Tasze s? robioné rãcznie z filcu i skórë z wiôld?im kaszëbsczim wësziwkã.

11. Schadenfreude nick nie dô. Z Tomaszã Wicherkiewiczã gôdô Dariusz Majkòwsczi
Ò tim, na co òsoblëwie dô? bôczenié Kòmitet Ekspertów, jaczi badérowô? wëkònanié w Pòlsce zôpisów Europejsczi Kôrtë Mniészëznowëch abò Regionalnëch Jãzëków, gôdómë z Tomaszã Wicherkiewiczã, czerownikã Warkòwni Jãzëkòwi Pòliticzi i Badérowaniów nad Mniészëznama (Pracownia Polityki J?zykowej i Bada? nad Mniejszo?ciami) Ùniwersytetu Adama Mickiewicza w Pòznaniu.
Na Kaszëbach ratifikacjô Kôrtë mia zbùdzoné wiôld?é nôdzeje. Timczasã Pòlskô òd 2009 rokù mô wprowôdzoné baro ma?o zôpisów, do jaczich doch sama sã òbrzeszë?a. Za czim tej bë?a nama ta Kôrta?
Pò prôwdze wëkònanié zobòwi?zaniów Pòlsczi wëchôdaj?cëch z Kôrtë wësz?o baro s?abò. W przëtrôfkù jãzëka tatarsczégò i jidisz je zjisconé blós 5% zôpisów. Kaszëbsczi je w k?sk lepszi stojiznie, ale to leno 17%.

13. Swiat bez CSBTV. Z Arturã Jab?o?sczim gôdô D.M.
W ??ëkwiace z antenë ju do czësta zd?inie CSBTV. Ò kù?cu kaszëbsczi telewizje gôdómë z ji wespó?za?ó?c? Arturã Jab?o?sczim.
Ò tim, ?e CSBTV nie da?a radë, gôdô sã ju òd dôwna. Równak wcyg mò?na jã bë?o òbzérac. Czë mò?ece pòcwierdzëc, ?e ji slédny kù?c to ??ëkwiat latoségò rokù?
Na dzé? dzysészi spó?ka Media Kaszëbë mô pòdpisóné licencyjn? ùmòwã z Polcast TV. Na ji mòcë Polcast mò?e wëkòrzëstiwac logo CSBTV i wëzwëskac materia?ë zrealizowóné abò kùpioné rëchli przez nasz? telewizjã do kù?ca 2012 rokù. Tak je w ùmòwie. Równak wedle tegò, co jesmë gôdelë z t? firm?, w ??ëkwiace chc? òni w môl CSB we?c z nowim programòwim bédënkã, z now? telewizj? pòd nowim logo. Dlôte pò prôwdze je baro mò?lëwé, ?e prawie w ??ëkwiace kaszëbskô telewizjô do czësta zd?inie z antenë.

15. Dariusz Majkòwsczi. Wszëtkò w najich rãkach…
Ju dôwno ni?ódnô sprawa na Kaszëbach ni mia zrobioné tëli trzôskù i sztridów. Pòwstanié Kaszëbsczi Jednotë (KJ), a bar?i: ji zgrôw do te, ?ebë Kaszëbi w pòlsczim pa?stwie stelë sã pòd?ug prawa etniczn? mniészëzn?, zbùdzy?ë diskùsjã westrzód nôlë?ników Zrzeszeniô, ale té? rozmajitëch jinëch Kaszëbów.
Czim je nowô stowôra?
„Kaszëbskô Jednota je stowôr? lëdzy, chtërny chc? aktiwno brac ùdzél w ?ëcym kaszëbsczégò nôrodu ë ùznôwaj? jegò prawò do apartnotë, a té? swòji juwernotë w òbrëmienim wieleetniczny spòlëznë, jakô twòrzi jedno pa?stwòwé ca?o, chtërnym je Pòlskô Repùblika” – tak zaczinô sã dejowô deklaracjô KJ. Westrzód swòjich nôwô?niészich célów nôlë?nicë stowôrë pòdôwaj? m.jin. rozwij nôrodny, òbëwatelsczi ë kùlturowi swi?dë Kaszëbów, òchróna jich jãzëka i tradicje.

17. Cezary Obracht-Prondzy?ski. Wytyczyli nowe drogi (2)
M?odokaszubi byli obro?cami i wyznawcami zasady, ?e dusza kaszubska b?dzie w ??czno?ci z polsk? tylko wtedy, kiedy b?dzie traktowana po partnersku.
Kszta?towanie si? polskiej to?samo?ci
Kaszubi stawali si? Polakami oczywi?cie nie wy??cznie dzi?ki aktywno?ci M?odokaszubów. Oddzia?ywanie ich sztandarowych inicjatyw: „Dru?by”, dodatku do „Gazety Gda?skiej”, „Gryfa”, muzeum w Sopocie, Towarzystwa M?odokaszubów czy te? ich twórczo?ci literackiej by?o jednak do?? ograniczone. Na pewno intensywniej oddzia?ywa?a polska prasa, polskie organizacje (ekonomiczne, kulturalne, spo?eczne), Ko?ció? (szczególnie niektórzy polscy ksi??a, niekoniecznie proboszczowie), polska akcja wyborcza itd.

19. Krzysztof Korda. Gda?scy M?odokaszubi
Gda?sk odgrywa? istotn? rol? w ?wiadomo?ci M?odokaszubów. Uwa?ali go za stolic? Kaszub,
doceniali jego znaczenie. To w?a?nie w grodzie nad Mot?aw? odby?y si? najwa?niejsze spotkania ruchu i mie?ci?a si? redakcja „Gryfa”. Do stolicy na zjazd w 1912 roku zjecha?o si? wielu M?odokaszubów. Niektórzy nie musieli zreszt? przyje?d?a?, bo mieszkali i pracowali w pobli?u.
Gda?sk stolic? Kaszub
W pocz?tkach XX wieku w grodzie nad Mot?aw? pracowa? Aleksander Majkowski. Zapocz?tkowa? wówczas wydawanie kaszubskiej gazety – by?a ni? „Dru?ba”, dodatek do „Gazety Gda?skiej”. W drugiej po?owie 1911 roku z Ko?cierzyny do Gda?ska przeniesiono wydawnictwo publikuj?ce „Gryfa”.

22. Grégór J. Schramke. Dzecy (nié)chòwanié.
Sedzô? jem so w autobùsu ë w ùbëtkù czëtô? ks??kã, czej narôz, na jednym przëstankù, bënë zaczã sã karowac Britijka z dwòjgã dzecy, tak cos 5 a 6 lat stôrima. „Në jo – jem so pòmëslô? – terô to sã zacznie”.
Në, ë sã zaczã?o. Gzubë rëgnã?ë na wòlné placë z të?u ë zaczã?ë terorizowac biédnëch pasa?érów swòjim wrzeszczenim, skôkanim ë òglowò rojbrowanim. A mëmka, jakô sad?a so z przódkù, wëcyg?a so móbilkã a za niczim ju sã nie czerowa. Ë nicht, ani szoféra, ani ni?óden z pasa?érów s?owa ny mëmce czë nym luntrusóm nie rzek?. Kò doch ni mò?na. Kò to bë bë?o procëm pòliticzny pòprawnoce (doch bia?ka bë sã mòg?a pòczëc lëchò, ?e chtos przékùje ji spòsobòwi matkòwaniô). A do te doch bezstresowé chòwanié…

23. Tomasz Rembalski. Walka o polskie litery
Bronis?aw Paw?owski ze St??ycy walczy? o prawid?owy zapis swojego nazwiska i imion dziecka. Wygra? spraw? w s?dzie i za spraw? broszury Konstantego Ko?ci?skiego sta? si? przyk?adem walki z pruskimi szykanami.
Schengelewsky, Bonschkewitz, Ventzke…
W gronie badaczy dziejów i kultury Kaszub z prze?omu XIX i XX wieku poczesne miejsce zajmuje publicysta i pisarz historyczny Konstanty Ko?ci?ski, autor licznych publikacji. Bardzo ciekawa i przydatna do dzi? (zw?aszcza dla genealogów) jest opracowana przez niego i wydana w 1907 r. w Poznaniu broszura Imiona i nazwiska wobec prawa jako te? formalno?ci w urz?dach stanu cywilnego z wzorami poda? do w?adz. Podr?cznik dla Ludu Polskiego (jest dost?pna na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej).

26. Jón Natrzecy. Praga na Gôchach
Òddich, co gò nie jidze z?apac, mòklëzna, zdrewnia?é nod?i. To doch wszëtcë wiedz?, tegò s? zwëczajny. Równak na starce bëtowsczégò pò?maratóna co rok miónkarzów je wiãcy a wiãcy.
?danié, rëchtowanié
Môj mô sã do kù?ca. Do XXXI Biegù Gôchów w Bëtowie òsta?o pôrãnôsce dni. W biórze Miesczégò Òstrzódka Spòrtu i Rekreacji klepiã na dwiérze direchtora. Wlô?óm. Szef, Krësztof Stãpié?, sedzy kòle nisczégò d?ud?égò sto?u, na jaczim le?? jaczés papiorë. Prawie gôdô bez telefón, ale czwiérzchô na mie, ?ebë jô sôd? naprocëm.
Në, jak tam kòme?dance! Wiele stra?aków przi?dze nama pòmòc? A pôrã wiãcy bë da?o? – rozprôwiô bez mòbilkã. Pò sztócëkù òdk?ôdô telefón i zdrz?cë na mie, dolmaczi: Przëprôszóm, ale terô dërchã cos mómë do zradzeniô kòle ti naszi jimprezë. Przecã do 4 czerwi?ca ma?o czasu. Dobrze, ?e pòmôgaj? ti z Karna Biegarzów Gôch.

28. Alina Werochòwskô. Òdzëskónô Kaszëbka
Skórce tu?cëj? na zómkòwi binie. Westrzód lëdzy, co òbzéraj? dzecë, sedzy Katarzëna Kòz?owskô. To bez to przedszkòlné karno wrócë?a na kaszëbsk? stegnã.
Je kù?c lëpi?ca. Na bëtowsczim zómkù prawie bawi Kaszëbskô sobòta. S?u?ce pra?i, jakbë chca?o nadnëkac zëmné, deszczowé tidzenie. Chto le mò?e, tacy sã w ch?odnym cénim stôri lëpë, co rosce na pòdwòrzim twierdzë. Za sztócëk na binã wëléz? dzecë z Przedszkòlô nr 1. Dlô nich to nôdgroda w kònkùrsu bëtowsczégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô. Dzéwcz?tka a knôpi òblok?i w regionalné ruchna ni mòg? sã do?dac. Doch tu?ców ùczëlë sã wiele tidzeniów, a tam westrzód lëdzy, co òbzéraj? wëstãpë, sedz? jich starszi a starkòwie. Równak bëtowianowie przedszkòlnégò karna s? zwëczajny.

29. Witek Wantoch Rekòwsczi, Alina Werochòwskô, ?ukôsz Zo?tkòwsczi. Jak to z Gôchama je
Z tima Gôchama to je dopiérze ùczink! Jak je pisac: Gôchë czë Gòchë? A mò?e leno Gochë… Kò ?ebë leno to! Doch nicht nie je w sztãdze prosto rzec, jak ta pòzwa pòwsta. W naddôwkù dzysô wëzdrzi, ?e Gôchë sã kòscérz?. Stôrodôwnô bòrëszkòwskô parafiô stôwô sã jima za mô?ô. Jidze to zm?drzec? Jakno echt Gôchòwie i Zôbòraczka, to je Gôchów s?sôdka, próbùjemë to wëjasnic.
Co prawi? ksãd?i
Naszé szlachòwanié zaczinómë òd przëzéraniô, co ò Gôchach je napisóné w biblie kaszëbsczi mòwë, to je s?owarzu ks. Bernata Sëchtë. Stoji tam, ?e: „(…) to kaszëbskô lokalnô grëpa, co ?ëjë w parafiach Bòrëszczi, Brzézno Szlachecczé, Bòrowi M?in i Zôpce?”. Pewno dzysô wiôld?i leksikògraf doszmërgn??bë jesz parafiã Lëpi?ce.

31. Jadwiga Bògdan. Szëkaj?cë òjca
t?om. D.M
(…) A tej nie jiscë sã, mój skôrbie, wszëtkò skù?czi sã dobrze.
Ni mògã tuwò wiele pisac, móm leno mô?i widk. Leno co rozpòznôwóm lënie. Na dzysô wszëtczégò bëlnégò i wiele pòzdrówków i kùszków òd Wajégò tatka. Pòzdrówczi dlô wszëtczich ùkòchónëch*.
Wòjnowô droga ?ô?nérza
Tima s?owama Johann Berger skù?czi? swój òstatny z trzech zachòwónëch lëstów do bia?czi i sëna. Bé? wnenczas na wschòdnym fro?ce, dzes w òkòlim Tëchòlë. Równak jegò przezsztërëlatnô wòjnowô wanoga zaczã?a sã pôrã lat rëchli, w czësto jinym placu.
Johann Berger ùrodzy? sã 5 maja 1911 r. w Merzig w zôpadnym dzélu Niemców.

33. Ana Gliszczë?skô. Kaszënglish
Jô wama pòwiém, co më mómë za wërszaft z t? nasz? kaszëbizn?. Nôprzód sã sztridëj?, czë to jãzëk czë gwara, czë mò?e jesz co jinégò. Pózni jedny maj? robòtã, cobë z ni wszëtczé niemiecczé s?owa wëwalëc. Jinszi zôs gôdaj?, ?e kaszëbsczi to prawie jak niemiecczi i jak niemiecczégò nie znajesz, to brace, tegò ch?opa gwësno nie zrozmiejesz. A terô jesz nam przë ti ca?i ùnie janielsczi jãzëk doszed?. To je ju czësto do òg?ëpieniô. M?odi z tëch wsów jad? w wiôld?i swiat, pò mies?dzu òni s? nazôd (nibë teskni?czka za rodzën?) i mëszl?, ?e wszëtczé rozëmë maj? ze?arté. Òn ju pò kaszëbskù nie mdze gôdô?, bò òn ju wierã pò anielskù zacz?? mëslec. S?oma z bótów wëzérô (bótë te nôdrogszi, cobë s?sadze widzelë), ale to s? ju przecã swiatowi lëdze, z ?ëcym w wiôld?ich europejsczich miastach òbëti i „perfect” w cëzëch jãzëkach gôdaj?cy.

[33. rd. Krëjamny automat
Tak bë so mëslô?, zdrz?cë na môl, na jaczim nen ekspònat w pùcczim mùzeum je pòkôzywóny, ?e z pëtanim „cë? to je?” lëdze nie md? mielë jiwru. Równak òdpòwiescë biwaj? rozmajité, a ne nôcekawszé móg?bë zapisac za rég?:
– Cos do czëszczeniô zasztopónégò szutuza.

34. Marta Szag?dowicz. Podwodny ?wiat
Wielki M?yn jest dum? gda?skiego Starego Miasta ju? od XIV wieku. Nie b?dziemy jednak dzisiaj odkrywa? tajemnic ?redniowiecza. Prezentujemy nowe oblicze tego obiektu, który do tej pory kojarzy? si? z centrum handlowym. Od niedawna mie?ci si? w nim jedyna w Gda?sku wystawa akwarystyczna „Podwodny ?wiat”.
Hobby zmienia czasem ca?e ?ycie. Wojciech Ku?mierczyk, emeryt mundurowy, zakocha? si? kiedy? w akwarystyce. Bawi?em si? w domu w hodowanie rybek. Mia?em coraz wi?cej akwariów. A gdy zbiorników by?o ju? ponad 30, postanowi?em pokaza? ?wiatu swoje zbiory – opowiada. Razem z Marcinem D?bickim otworzyli wi?c prywatne oceanarium. Akwaria zajmuj? niemal ca?? powierzchni? drugiego pi?tra zabytkowego budynku. Wygl?daj? imponuj?co.

35. Róman Drzé?d?ón, Danuta Pioch. Ùczba 9. Kòmpùter dlô wszëtczich
Kòmpùter to pò pòlskù komputer. Jinternet to internet. Jinternetowô séc to sie? internetowa.
BÔCZËNK: S?owizna z jinfòrmaticznégò òbrëmieniô w kaszëbsczim i pòlsczim jãzëkù we wikszoscë przëtrôfków pòchôdô z anielsczi gôdczi. S? to tak zwóné jinternacjonalizmë. (UWAGA: S?ownictwo informatyczne tak w kaszubskim, jak i polskim j?zyku wywodzi si? z j?zyka angielskiego. S? to tzw. internacjonalizmy).
Cwiczënk 1
Przeczëtôj gôdkã i prze?o?ë jã na pòlsczi jãzëk. Wëzwëskôj do te kaszëbskò-pòlsczi s?owôrz.(Przeczytaj rozmow? i przet?umacz j? na j?zyk polski. Wykorzystaj do tego s?ownik kaszubsko-polski).

37. Kò?den mùszô? bëc grzeczny. Z Kristin? i Bronis?awã Cho?kama gôdô Eugeniusz Prëczkòwsczi
Dlô Miemców za ma?o miemiecczi, dlô Pòlôków za ma?o pòlsczi… Kristina i Bronis?ôw Cho?ka z Sopòtu doswiôdczëlë wiele ùstëgòwaniów òb czas wòjnë i krótkò pò ni. Ò jich prze?ëcach z tegò czasu gôdô? z nima Eugeniusz Prëczkòwsczi.
Wasta Bronis?ôw mieszkô? przed wòjn? w Mi?oszewie kòle Strzépcza i prawie tam spòtkô? gò nen straszny czas. Jak wë sã dostelë na front?
Bronis?ôw Cho?ka: Do nas przësz?a kòmisjô i chca?a, ?ebë sã wpisac na tã trzec? lëstã, ale òjc sã nie pòdpisô?. Gôdô?, ?e òn je Kaszëb? i na tim to òsta?o. Wnenczas dostô? wezwanié do Wejrowa, pewno na pòlicjã. Tam òni gò tak ùrz?dzëlë, ?e òn òd razu pòdpisô?. Jak chcelë nas wz?c do wòjska, òn gôdô?: „Te jes za m?odi, a jô jem za stôri, òni nie md? mielë ?ódnégò pò?ëtkù z nas”. Òkôza?o sã, ?e prawie jô bé? wnet dosc stôri, a òjc dosc m?odi.

39. Jerzy ?ukaszewski. Przysz?y z Niemiec i Szwajcarii
Znaj? i ?piewaj? je niemal wszyscy Kaszubi, a tak?e wielu Polaków, dla których jest to cz?sto jedyny znany element folkloru kaszubskiego. O tym, sk?d si? wzi??y „Kaszubskie nuty”, nie wie ju? jednak zdecydowana wi?kszo?? ?piewaj?cych.
Od zawsze tutejsze?
Zapo?yczenia kulturowe s? nieod??cznym zjawiskiem w procesie regulacji wspó??ycia ludów o odmiennym pochodzeniu, którym przysz?o ze sob? s?siadowa?. Bez wzgl?du na to, w któr? stron? zapo?yczenie pójdzie, mo?na je oceni? jako wzbogacaj?ce ?ycie obu grup. Je?li na dodatek zapo?yczenie b?dzie nie prostym na?ladownictwem, a bardziej twórcz? inspiracj?, to b?dziemy mogli powiedzie?, ?e mamy do czynienia z idea?em mi?dzykulturowych kontaktów. Bywa, ?e te zapo?yczenia zaskakuj? swoj? geografi?, a czasem faktem, ?e nie s? oryginalnym wytworem miejsca, z którym nam si? kojarz?.

42. Maya Gelniôk, t?om. Jiwóna Makùrôt i Szczepón Méjer. Chto mô òwce…
Na zôcz?tkù lat òsemdzes?tëch wiele m?odëch lëdzy, ni maj?cë spòsobnoscë do robòtë i mieszkaniô w miesce, przecyga?o na wies – przewa?no w górë, czasã na Mazurë abò na Kaszëbë – ?ebë zajimac sã gbùrzenim. Autorka artikla, prawniczka, z ch?opã geògrafã przecygnã?a na kaszëbsk? wies, ?ebë trzimac blérwë.
Zaczinómë, zelony wid!
Nasza przigòda z òwczarzenim zaczã?a sã w 1983 r. Òb czas pòslëbny rézë w górë më trafilë do Bielëców. Òkôza?o sã, ?e w ti zachtny wsë mieszkô le dwùch prôwdzëwëch gbùrów! Króm nich ?ëlë tam – z chò-waniô òwców – psychòlóg, szkólny òd rechùnków, fizyk, pòlonista, chemik i historik kù?sztu. Wszëtcë mielë sã baro dobrze i wëzdrzelë na baro ùceszonëch z ?ëcô.

46. Kazimierz Ostrowski. Jubileusz w ?opocie ?agli
Do jubileuszu 90-lecia sposobi si? Chojnicki Klub ?eglarski (CK?), który ma prawo chlubi? si? zaszczytnym tytu?em pierwszego klubu jachtowego w Polsce. Obchody maj? by? huczne, pono? na rozpocz?cie sezonu chce przyby? prezydent Bronis?aw Komorowski, któremu jachting jest bliski. W dodatku – jak kiedy? wyzna? – ma mi?e wspomnienia z okolicy po?udniowokaszubskich jezior, albowiem tu pozna? pó?niejsz? ?on?, dzi? pierwsz? dam? RP. Splendor dla klubu niema?y, ale zas?u?ony.
Pierwsza ?ód? ?aglowa pojawi?a si? na Jeziorze Charzykowskim ju? sto lat temu, w 1912 r. Zosta?a przerobiona z ?odzi rybackiej, poprzez wyposa?enie w miecz, ster i maszt z ?aglem o powierzchni 12 m2. Otrzyma?a nazw? Mewa.

46. Kazimierz Ostrowski. Roczëzna w fërtanim ?ôglów
T?om. Dariusz Majkòwsczi

48. Maria Pajakowska-Kensik. Przedwio?nie
W marcu, cho? to jeszcze nie kwiecie?, „co przeplata...”, zawsze mieszaj? si? nastroje. Wi?ksza jego cz??? przypada na czas Wielkiego Postu, który powinien wyciszy? g?o?n? rado??, sk?oni? do g??bszych refleksji, przypomnie?, ?e nie da si? prze?y? ?ycia bez cierpienia. Im wi?ksza mi?o??, tym wi?ksze cierpienie – powiedziano. Pewnie niewielu jest takich, co od pocz?tku si? z tym licz?. St?d napisa?a poetka: „i przez krótki czas kochali si? na zawsze”. W?a?nie, bez z?udze? nie ma te? ?ycia, które: „bywa czasem zno?ne”. Dla mnie na Kociewiu ?ycie prawie zawsze jest dobre, nios?ce cho?by drobne rado?ci. Wystarczy si? rozejrze?.

49. Maria Block. Karolek Cycolek
Bé?a se raz we wsi taka jedna familija, co nikomu nié wadzili, ino ich gzuby béli dokucza?ki i jak co to jedan za drugim muram stoja?, a bé?o ich a? szej??! Irenka, Robert, Ola, Lucek, Ula i taki malulki Karolek, co na niégo wo?ali ,,Karolek Cycolek”, bo srodze lubja? za nanulkó sia wszandy tarabani?. Trzyma? sia jej kecy abo na rencach wjisia? non stop. A ?e bé? taki ca?kam malulki, to go nié bé?o wjida?. On lejta? broji? i dokucza? starszym, a jak go kto? zdyba?, to zara do nanulki ?ga? i bucza?, a ta go – hops! – na rence i sia naszursza?a jak kwoka, co jej chcó cipki buchnón?. A take tan Karolek Cycolek mnia? pomys?y, ?e to by nawét Ajnsztajn nié wydeliberowa?. Raz sia zaczaji? na plebónka i wszytke ?wiantojónki wy?er. Ale tamoj bé? psión i jak zobaczy?, co je, to zéz zambami wyléjcia? zéz krzaczorów i ju?, ju? by tego Karolka capné?, ale knapek sia skapné?, ?e tan bydlak na niégo daje i zéz wielkim wrzaskam bez dziura wéw p?ocie skoczy? i sia drze:
– Nanulka, ratuj, bo mnie ksiandza psión goni!

50. Zyta Wejer. Klaperbabi
Mnielim take sómsiadki, istorne przegrzychi, chtórne durcham sobje zambi ostrzy?i na jinszych ludziach, jak te klaperbabi. Wiysz, mówji taka: „Tan Ja? ?ot Ge?dunów, to je jano taka oferma, co wew kóncie stoji ji gambi nie ?otworzi. A to ci powjam, ?e tan jego fater, to by? richt taki sóm. Niedalek pada japko ?ot jab?ónki.
A wiysz, ciógnie dali: Ta bestra Andzia, to je taka ?amaga, ?e bes s?oje szpyti sia zamanówszi pszewali, wszitko ji zez rancóf wilatiwa. Chtóran jó we?nie, tan bandzie mnia?, mówja Ci, krzi? Pa?ski. Chiba ?e niy bandzie mnia?a ?adnygo kawalyra”. ?dziepko odsapny?a ji dali mniele janzoram: „Wiysz, ?e tan kuternoga Walek ?ot Sztórmów spat zez dachu.

51. Lektury

55. Dzãkùjemë!
Òrmùzd wëcygn?? rãkã i spòd grobòwégò kamienia wëdobé? gôrsc prochù bòhaterów i sô? gò jak séwca seje zôrno na przëchòdné ?niwa kù wschòdowi s?u?ca i zachòdowi, kù nórtu i pô?niu. A proch szed? kù zemi jak rôj gwiôzd, jak ?ôl?cé skrë. A chdze spad?a skra, tam wëtrisn?? òd?i? ze swiãti zemi i ??czi? sã z ògniã w p?om.
A. Majkòwsczi, ?ëcé i przigòdë Remùsa
Taczé prawie ògnie rozmiej? pòd-skacac lëdze, jaczim Kòlegium Redakcyjné i redakcjô „Pomeranii” przëzna Skrë Òrmùzdowé za 2011 rok. Colema?o nieznóny òkróm swòjégò òkòlégò, robi? cã?k? robòtã, nie pitaj? ò nôdgrodã…
Chc? w pierszim dzélu tegò, ?ebë Pòmòrzé i jegò mieszka?cowie czëlë sã bùsznyma, swi?dnyma swòji wiôlgòscë lëdzama. Jedny robi? to, pisz?cë ks??czi czë artikle, jiny dzãka kaszëbsczim ruchnóm abò regionalny kùchni, jesz jinszi ùcz? m?odëch abò starszich, co to znaczi bëc Kaszëb?. Rozmajité s? drod?i, ale cél maj? jistny.

56. Wiérztë. Dzãka Cë, Zemio Rodnô

57. Józef Borzyszkowski. Zmiana warty w Wilno Heritage Society
Na Kaszubach w Ontario w AD 2011 odby?y si?, jak co roku, tradycyjne uroczysto?ci i spotkania, których kulminacj? by? Dzie? Kaszubski – zorganizowany w Wilnie 6 maja.
Festiwal kaszubski w Wilnie
Poza koncertami zespo?ów i indywidualnych muzyków kolejnymi znakami zaznaczono w tym dniu pami?? o przesz?o?ci. Kamiennymi pomnikami upami?tniono swoich przodków, którzy przybyli do Kanady z Kociewia i Kaszub, m.in. rodziny Franciszka i Marty (z Jolkowskich) Wi?niewskich oraz Jana i Juliany Gembów K?opotek-G?ówczewskich.
Z roku na rok ro?nie liczba uczestników tego festiwalu kaszubskiego w Wilnie, którego przebieg dokumentuj? lokalne gazety oraz „Wiadomo?ci“ – organ Wilno Heritage Society (WHS). Jego gospodarze pami?taj? tak?e zawsze o seniorach, mieszkaj?cych w Domu Spokojnej Staro?ci w Barry`s Bay, b?d?cych ?ród?em wiedzy o przesz?o?ci tego zak?tka Kanady i o dziejach Kaszubów w Ameryce.

58. Daniel Kalinowski. Spotkania kultur
Mit kulturowy Wielkiego Pomorza od wieków wp?ywa? na my?lenie artystów, polityków oraz zwyk?ych Pomorzan. Wielkie Pomorze to koncepcja i rzeczywisto?? wypracowana dzi?ki politycznej aktywno?ci w?adców dynastii Gryfitów, którzy swoje ksi?stwo pomorskie doprowadzili do imponuj?cej rozleg?o?ci terytorialnej.
Epitet „wielkie” mo?e si? zatem odnosi? do geograficznego zasi?gu ziem pomorskich, cho?by tego, który niegdy? wywalczy? Bogus?aw X – od Reknicy na zachodzie po ziemi? l?borsk? na wschodzie. Wielkie Pomorze mo?e istnie? w sensie politycznym i spo?ecznym – jak kiedy? pisa? Lech B?dkowski – wskazuj?cy na tereny od Odry po Elbl?g i Toru?. Wielkie Pomorze to w ko?cu formu?a dotycz?ca osobistego, indywidualnego odbioru ?wiata ludzi, którzy w szczególny sposób czuj? si? zwi?zani z tym w?a?nie miejscem na mapie ?wiata.

60. Klëka

62. Z ?ycia Zrzeszenia

64. Danuta Sroka. Po?egnania. Odszed? Marian Majkowski
„Ka?dy mia? swój dzie? pierwszy i b?dzie mia? swój dzie? ostatni, nie zmarnujmy biegn?cego mi?dzy nimi czasu”.
Te s?owa by?y mottem ?yciowym Mariana Majkowskiego, wci?? je powtarza?, zara?aj?c swoim entuzjazmem ludzi, którzy pojawili si? na drodze Jego ?ycia. Ten ostatni dzie? Mariana Majkowskiego nast?pi? 6 lutego 2012 r., a pierwszym by? 5 pa?dziernika 1926 r. Pomi?dzy tymi datami min??o ponad 85 lat i wierz?, tak jak wielu z nas, którzy znali ?p. Mariana Majkowskiego, ?e nie zmarnowa? w swoim ?yciu ani jednej chwili. Nie mia? czasu
na nud?, swoje ?ycie stale wype?nia? tre?ci?, pod??a? za warto?ciami, wspiera? innych i nigdy nie odwraca? si? do ?ycia plecami, kocha? je bowiem z ca?ych si?, tak jak swoj? ?on? Eleonor?, dzieci i wnucz?ta. Zosta? pochowany na usteckim cmentarzu w ?rod? 8 lutego. Pewnie napisa?by, ?e w ten dzie? groby zasypa? puszysty ?nieg, który chrz??ci? pod stopami najbli?szej rodziny, przyjació? i znajomych przyby?ych, by Go po?egna?.

65. Bogumi?a Cirocka. Po?egnania. Zbyszku, dzi?kujemy...
26 lutego 2012 roku zmar?, nie doczekawszy swoich 60. urodzin, Zbigniew Gach – reporter i wspó?pracownik „Pomeranii” w latach 1983–1987 oraz 2008–2010; dziennikarz publikuj?cy m.in. w tygodniku „Czas”, dla którego pisa? relacje ze strajku w Stoczni Gda?skiej w roku 1980, w „Tygodniku Gda?skim” i „Dzienniku Ba?tyckim”, a ostatnio w „Kwartalniku Artystycznym Bliza”.
Od wrze?nia 1980 nale?a? do „Solidarno?ci”, co doprowadzi?o zarówno do jego aresztowania po pacyfikacji Stoczni Gda?skiej w grudniu 1981 roku i zakazu wykonywania zawodu dziennikarza, jak i do napisania (pod pseudonimem Marcin Moskit, wspólnie z Maciejem ?opi?skim i Mariuszem Wilkiem) ksi??ki „Konspira. Rzecz o podziemnej Solidarno?ci”, która w 1984 roku otrzyma?a nagrod? „S” Pracowników Wydawnictw za najlepsz? ksi??k? polskiego autora w obiegu niezale?nym.

66. S?ôwk Klôsa. Bëlné prawò, mô?i brzôd
Czejbë zjisconé bë?ë wszëtczé prawa zapisóné w Europejsczi Kôrcë Regionalnëch abò Mniészëznowëch Jãzëków, na Kaszëbach dzeja?ëbë szkò?ë, gdze ùczba òdbëwa?a bë sã pò kaszëbskù, mielëbësmë nômni jeden kaszëbskòjãzëkòwi telewizyjny kana?, a na wikszoscë òglowòprzistãpnëch bùdinków bë?ëbë dodôwkòwé tôfle w kaszëbsczim jãzëkù.
7 gòdnika 2011 r. ùkôzô? sã Rapòrt Kòmitetu Znajarzów ds. Europejsczi Kôrtë Regionalnëch abò Mniészëznowëch Jãzëków, w jaczim stoji ò Kaszëbach, a dr?éniowò ò kaszëbsczim jãzëkù (KJ). Ju pierszô pòstrzéga kòmitetu je dosc zajimnô, bò pòkazywô ùmôlowienié kaszëbsczi mniészëznë w pòlsczim prawie. Jak wiémë, w 2005 rokù dlô nas òsta wëmëslonô apartnô pòzwa: jesmë karnã ù?iwaj?cym regionalnégò jãzëka. Wzéraj?cë na ca?owné dzejanié
pòlsczich wëszëznów, kòmitet widzy niepasown? robòtã w dozéranim naszégò jãzëka, jakô wëchôdô ze z?égò rozmieniô wskôzów kôrtë, czegò skùtkã je felënk zainteresowani wspieranim rozwiju KJ.

67. Tómk Fópka. Ze swòjégò pògrzebù
Ùmiéraj? wiôld?i tegò swiata. Òdchòdz? ti mô?i. I ti nômniészi. Wszëtcë ùmrzemë. Pòdobno to je jedinô sprawiedlëwòsc na tim swiece. To jedno zejscé dlô wszëtczich…
Kò mùszi robic plac dlô jinëch. Òni té? chc? ?ëc, kòchac, pic, s?ëchac radia i jesc pli?ce. Równak bar?i czë mni – ?a?uje sã cz?owieka. Móg? jesz pò?ëc. Pòdatczi pòp?acëc. Emeriturã abò ré?tã wz?c. Dac na kòlektã czë 1% na zrzeszenié…
Sta?o sã. Kòpn?? w kalãdôrz. Scwierdz? zgón. Tedë a tedë. Kwit wëpisz?. Z ewidencje wësztrichn?. Ùbezpieczenié zaòsta?osc wëp?acy. Pùstô noc – zawëj? fópkòwe szlagrë po kaszëbskù. I „Mòjã Mëmã” na bis. Ksãdza, kòpôcza za?atwic. Òrganistã. Zark i jaczi pòmnik (krémacjô je niebezpiecznô – mòg? pózni z te prochù bez przëtrôfk jak? chùtk? zupkã zrëchtowac…). Môl na smãtôrzu. „Firma ùmëje, firma òblecze. Firma midzë klónë zawlecze”.

68. Rómk Drzé?d?ónk. Nowòroczné ùmëslënczi
Temù, ?e czas w najim krëjamnym Pëlckòwie p?ënie czësto jinaczi jak dze jindze na swiece (czasã nawetkã dowslôdë), tak té? nad nowòrocznyma ùmëslënkama zacz?? jem rozmëszlac w strëmiannikù. Kò dopiérze tedë wczasnozymkòwô Zelga òbùdza zamiarz?é òb zëmã szaré kòmórczi do twórczégò mësleniô.Tak tej jô so sôd? na ?ôwce przed dodomã, z kùrzi rzëcë wërwô? pióro, ùmòczi? je w kalëdze, a wiôld?ima lëtrama nacéchòwô? na swinim pãchôrzu:
MÒJE NOWÒROCZNÉ ÙMËSLËNCZI
Zakùrzi? jem cygaretã. Mùsk natchniony
tobacznym pôchã rëszë? rãk?, jakô zaczã?a letkò prowadzëc pióro:
1. szmërgnã pôlenié – pisô? jem, zacygaj?cë sã chcëwie dëmã,
2. szmërgnã tobakã – dlô jesz lepszégò rozwidnieniô rozëmù wcygn??
jem so fëst priz kachli?sczi,
3. szmërgnã picé – ?ebë sã rozgrzôc,
pòcygn?? jem szluk z halbczi.

Edukacyjny dodôwk „Najô Ùczba”
I Janusz Mamelsczi. Basen
III Katarzëna Bùtowskô. Cz?dë rokù na spòdlim òpòwiôstczi Alojzégò Nôgla „Rok i jegò czwioro dzecy”
VI Dark Szëmikòwsczi. Refòrmacjô w Zôpadny Pòmòrsce i ji znaczenié dlô Kaszëbów
VIII Hana Makùrôt. Depalatalizacjô spó?zwãków ?  ? ?

W tym numerze równie? bezp?atny dodatek kaszubskoj?zyczny „Stegna”