Stanisław Geppert, List otwarty do posła Jerzego Czerwińskiego, wiceprzewodniczącego Sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Sopot, 24.05.2002

Panie Pośle,

Zwracam się do Pana związku z depeszą PAP podającą, iż zwrócił się Pan do Generalnego Komisarza Spisowego o uniemożliwienie wpisywania w rubryce "narodowość" przynależności do grupy etnicznej, obawiając się, iż w przeciwnym razie może się okazać, "że Polaków jest w Polsce ok. 25 mln a reszta to będą Górale, Ślązacy, Mazowszanie i Kaszubi".

Mam szczęście mieszkać w Trójmieście, mając bliski kontakt z fenomenem kaszubszczyzny. Uprawiając turystykę poznałem również fascynującą różnorodność kulturową, w tym również etniczną, różnych regionów Polski. Jestem głęboko przekonany, że właśnie ta różnorodność jest naszym ogromnym bogactwem, mogącym owocować kulturowo, intelektualnie i - oby - komercyjnie. Kulturową różnorodność Polski należy utrzymywać i stwarzać lokalnym społecznościom warunki do nieskrępowanego rozwoju, ku naszemu wspólnemu dobru.

depesza PAP, 22.05.2002

Posłowie LPR zwrócili się do Generalnego Komisarza Spisowego o skorygowanie instrukcji dla rachmistrzów tak, by w formularzach spisowych nie można było wpisywać przynależności do grupy etnicznej, a jedynie narodowość.

"Tak się nieszczęśliwie złożyło, że Generalny Komisarz Spisowy rozszerzył w instrukcji dla rachmistrzów pytanie o narodowość poprzez domniemanie, że w odpowiedzi można wpisywać również przynależność do grupy etnicznej" - powiedział w środę na konferencji prasowej Jerzy Czerwiński, poseł LPR z opolskiego i wiceszef sejmowej Komisji ds. Mniejszości Narodowych.

Mariusz Szmidtka "Dziennik Bałtycki", 21.05.2002

Dziś rozpoczyna się spis powszechny, który potrwa do lipca. Ma on charakter wyjątkowy. Po raz pierwszy w historii polskiej administracji zostaniemy zapytani o język i narodowość.

- W czasie przygotowań do spisu pojawiły się sygnały, że na szkoleniach rachmistrzów uczono, iż kaszubski to nie jest język, a Kaszubi nie są grupą etniczną. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego wystosował ostry protest do generalnego komisarza spisowego - mówi Artur Jabłoński, starosta pucki, a wiceprezes zrzeszenia. W efekcie komisarze spisowi zostali pouczeni o właściwym zachowaniu się ,przy pytaniach o narodowość, tj. niekwestionowanie odpowiedzi przekazywanych przez respondenta". Wczoraj w niektórych miastach kaszubskich m.in. Kartuzach, Wejherowie, Pucku i Kościerzynie pojawiły się ulotki, w których zachęca się do deklarowania narodowości i języka kaszubskiego w spisie powszechnym. - Zdecydowanie odcinamy się od tego typu działań - mówi prof. Brunon Synak, prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

Janusz Kowalski, 21.05.2002

Kaszubi byli, szczególnie od połowy XIX do połowy XX wieku, poddani silnej germanizacji i polonizacji, a wraz z tym Kaszuby były areną polsko-niemieckiej walki narodowej. Elity kaszubskie wmówiły wówczas Kaszubom, że są Polakami. Uczyniły tak wobec słowiańskości Kaszubów i w obawie, że w warunkach walki narodowych gigantów: polskiego i niemieckiego, mały ich naród zostanie starty z powierzchni ziemi. Tych przesłanek, kierujących działaniami ówczesnych elit kaszubskich, obecnie nie ma.

Jest odrębny język kaszubski, są odrębne zwyczaje, kultura, literatura, etos pracy i w ogóle życia. Kaszubi mają silne poczucie własnej tożsamości. Są więc warunki do narodowego kaszubskiego określenia się.

Michał Lewandowski, Gazeta Morska, 21.05.2002

Zaczyna się. W spisie musimy wziąć udział wszyscy. Potrwa do 8 czerwca. W tym czasie rachmistrzowie odwiedzą każde gospodarstwo domowe

Nie można odmówić udzielenia informacji rachmistrzowi. Wypełnienie formularza w spisie mieszkań i ludności powinno potrwać około 30 minut. Trochę więcej czasu muszą zarezerwować właściciele gospodarstw rolnych, u nich rachmistrz może spędzić nawet półtorej godziny. W jednym obwodzie spisowym jest średnio 60 domostw.

Kim są rachmistrze? Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w większości to bezrobotni, ale na terenie aglomeracji takich jak Trójmiasto nie mniejszą grupę stanowią studenci.

Paweł Kąsk-Szczypta, Magazyn "Na bôtach ë w bòrach", Radio Gdańsk, 19.05.2002

Spisënk nie je jaż tak lëchò przërëchtowóny. Òsta dónô Kaszëbóm mòżlëwòta przëznaniégò sã do kaszëbskòscë, òtaksowaniô sã jakno Kaszëbi. W nëch drëkach je nôprzód taczé pëtanié ò òbiwatelstwò, dze bezmała wszëtczi Kaszëbi gwësno rzekną – pòlsczé, a pùzni ò domôcy jãzëk ë nôrodnosc, dze nôleżi rzeknąc kaszëbskô. Co jinszégò je przerzeszenié do kraju – państwa – czëlë Pòlsczi – to je naju òbiwatelstwò, czim jinszim je naju etnicznosc – czëlë nôrodnosc – kaszëbskô. Nie mòże miec strachù tegò słowa, bò zachë mùszi wiedno nazewac tak jak ne sã nazéwają.

Redakcëjô ë karno Òdrodë òd zôczątkù gôdô żebë pò pierwszé deklarowac zgòdno z tim co sã czëje, a pò drëdżé – nie sromic sã swòji kaszëbskòscë. Téj chcemë le deklarowac: przënôleżnosc państwòwô – pòlskô, przënôleżnosc nôrodowô – kaszëbskô, a téż domôcy jãzëk – to je wiedzec – kaszëbsczi. (...)

Karno Òdrodë mô wëdrëkòwóné 32 tësące ùlotków ë tësąc plakatów, jaczé przëbôcziwają jak nôlepi zachòwac sã na Òglowim Spisënkù. Sygło 22 òsób, żebe pò wikszim dzélu Kaszëbów je rozwiezc. Prócz te do Redakcëji zgłôszałë sã wszelejaczé òsobë, chtërne chcałë pòmòc w kòlpòrtowanim ùlotków.

Serwis Starostwa Puckiego "Zloto Norda", maj 2002

Przyznawanie się do kulturowo-językowej odrębności pozwoli zorientować się Kaszubom, ilu ich jest. Nasze domy odwiedzili już komisarze spisowi, by umówić się na termin wypełnienia ankiety spisu powszechnego.

W Polsce tego typu wydarzenia mają miejsce co kilkadziesiąt lat. Ten spis jest jednak wyjątkowy. Poraz pierwszy bowiem w historii polskiej administracji zostaniemy zapytani o język, którym rozmawiamy w domu - o nasz język ojczysty.

Były czasy, gdy za mówienie po kaszubsku dostawało się cięgi w szkole, gdy szykanowano Kaszubów w wojsku, gdy język kaszubski mógł być tylko gwarą. Od 12 lat w demokratycznej Rzeczpospolitej, z którą Kaszubi zawsze wiązali swe nadzieje i losy, sytuacje takie są już na szczęście na marginesie życia społecznego. Przy okazji obecnego spisu powszechnego Kaszubi mogą jeszcze bardziej zaakcentować swoją językowej odrębność.

W czasie przygotowań do spisu pojawiły się sygnały, że na szkoleniach rachmistrzów uczą, iż kaszubski to nie jest język, a Kaszubi nie są żadną grupą etniczną. Ostry protest przeciwko temu do Generalnego Komisarza Spisowego wystosował Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. W efekcie komisarze spisowi zostali pouczeni o właściwym zachowaniu się „przy pytaniach o narodowość, tj. nie kwestionowanie odpowiedzi przekazywanych przez respondenta”. Przyznawanie się do kulturowo-językowej odrębności pozwoli zorientować się Kaszubom ilu ich jest, pozwoli też na wzmocnienie własnej etnicznej tożsamości.
(aj)

[Czy za sygnaturką (aj) kryje się starosta pucki Artur Jabłoński? - S. Geppert]

Prof. dr hab. Brunon Synak, prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Odpowiedź na list otwarty Tomasza von Piechowskiego z 8.05.02 - 18.05.2002

Szanowny Panie Prezesie,

Jestem mocno zaskoczony i głęboko zmartwiony Pana listem z dnia 8 bm., dotyczącym „kwestii kaszubskiej narodowości”, adresowanym do mnie w formie „listu otwartego”.

Zaskoczony jestem dlatego, że pisanie listów otwartych, szeroko kolportowanych drogą pocztową i elektroniczną, kierowanych także do środków masowego przekazu, nie było - jak dotąd - formą zrzeszeniowej dyskusji. Forma ta raczej kojarzy się ze środowiskami skompromitowanymi, skontaktowanymi i podzielonymi - a takim chyba nie jesteśmy i być nie chcemy.

Zmartwiony jestem nie tym, że reprezentuje Pan stanowisko w sprawie kaszubskiej narodowości w kontekście spisu powszechnego zasadniczo różniące się od moich poglądów, lecz tym, że występuje Pan jako prezes jednego z oddziałów Zrzeszenia. Ma Pan pełne prawo, jako obywatel wolnego kraju, głosić na własną odpowiedzialność takie poglądy, jakie Panu się żywnie podobają. Nikt jednak nie upoważnił Pana do podpieranie się pełnioną przez Pana funkcją w Zrzeszeniu, kierując wspomniane pismo.

Tomasz A. v. Piechowski, 16.05.2002

Wolność i swoboda artykułowania poglądów należą do podstawowych praw i swobód obywatela w demokratycznym państwie. Z takiego założenia wyszedłem publikując "List otwarty" do Prezesa Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego prof. dr. hab. Brunona Synaka, w którym zareagowałem na jego wypowiedź dla prasy stwierdzającą, iż Kaszubi posiadają podwójną tożsamość etniczną – są jednocześnie Kaszubami i Polakami. Ponieważ nie podzielam zdania Prezesa ZK-P i uważam Kaszubów za wymierający naród słowiański postanowiłem dać temu wyraz. Miałem nadzieję, że spowoduje to publiczną dyskusję nad statusem Kaszubów.

Prezes ZK-P prof. Brunon Synak w rozmowie z Mariuszem Szmidtką
Dziennik Bałtycki, 15/19.05.2002

- Wkrótce rozpoczyna się spis powszechny. Część członków Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie zaapelowało do mieszkańców Kaszub, aby podawali rachmistrzom fakt używania języka kaszubskiego...

- Tak, bo w kwestionariuszu jest pytanie o znajomość języków. A kaszubski ma status języka. Cieszy mnie, że Kaszubi będą mogli publicznie zadeklarować to, że mówią po kaszubsku. Byłoby dobrze, aby jak najwięcej mieszkańców Kaszub złożyło taką deklarację.