Dwory i pałace: KOLIBKI

Data 6.12.2011 10:00:00 | Kategoria: Turystyka

Dwory i pałace stanowią ważną część pomorskiego dziedzictwa kulturowego. Ich zmieniające się losy były zawsze odzwierciedleniem dziejów Pomorza, zmian administracyjnych, wojen i okresów rozkwitu. Z grubsza licząc, obiektów pałacowych i dworskich w historycznych granicach Pomorza jest ponad pół tysiąca, a nazwisk i zadziwiających często historii jeszcze więcej. Część dworów i pałaców w ostatnich latach odzyskała dawny blask w rękach nowych właścicieli, część w rękach także nowych właścicieli przestała istnieć, część czeka na lepszą przyszłość, powoli niszczejąc nieużytkowana. Niektóre obiekty są dostępne jako hotele czy pensjonaty, inne odgradzają od świata wysokie parkany i nieotwierające się dla postronnych bramy. Nie wnikając w ich specyfikę, chcielibyśmy zainteresować użytkowników naszego portalu pomorskimi pałacami i dworami. Cykl wiadomości zaczynamy dziś od Kolibek.



Fragment niemieckiej mapy z okolicami Kolibek i Orłowa (przypuszczalnie z końca lat 30.XX wieku)
Kolibki (kasz. Kòlébczi) to dawny majątek ziemski położony u brzegu Zatoki Gdańskiej między ujściami rzek Kacza i Swelina, dziś leżący w granicach gdyńskiej dzielnicy Orłowo. Mimo położenia przy głównej dziś szosie z Sopotu i Gdyni kolibkowskie dobra kryją się za rozległym pasem zadrzewień i charakterystyczną, murowaną z kamienia i cegły stajnią. To wyjątkowe jak na Trójmiasto miejsce, doskonale nadające się na spacer, także jesienią czy zimą.



Wzdłuż zalesionego klifu i orłowskiej plaży biegnie parkowa ścieżka...


Ksiądz Jakub Fankidejski w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Krajów ościennych w następujący sposób przedstawia dzieje Kolibek: „Kolebki albo Kolebka, niem. Koliebken, roku 1383 Kalipke, rycerskie dobra, pow. wejherowski, nad strugą Swiliną i Pucką Zatoką, w pobliżu dworca kolei żelaznej i traktu bitego gdańsko-żarnowskiego. Obejmują prócz dóbr wybudowania: Cegielnia, Jëgerhof, Chwarzno i Wilhelmswalde; obszaru liczą włók 57, katolików 259, ewangelików 154, Żydów 3, dymów 24. W miejscu jest kościół filialny [należący] do Chwaszczyna, szkoła elementarna, 1 młyn wodny, 1 papiernia, 2 hamernie, poczta Kack. Odległość od Wejherowa 4 mile, od Sopotu 1 milę. Trzy razy w roku odbywają się tu jarmarki. Kolibki mają piękne położenie na 114 stóp wysokim brzegu Puckiej Zatoki; mianowicie chwalą uroczy widok na morze z dworskiego parku od strony groty. Z Sopotu, Gdańska itd. często goście zwiedzają Kolibki . Wśród właścicieli Kolibek ks. Fankidejski wymienia m.in. Jakuba Wejhera, Michała Kazimierza Radziwiłła i króla Jana Sobieskiego. Po śmierci małżonka w 1696, chętnie w Kolibkach rezydowała Maria Kazimiera. W 1720 roku Sobiescy odsprzedali majątek Przebendowskiemu, który własnym sumptem wystawił tu w 1757 roku kościół. Zamierzał tu sprowadzić ojców kapucynów albo reformatów i stworzyć klasztor. Zabiegi te skutku jednak nie przyniosły. Po jego śmierci w 1775 roku majątek popadł w długi i w 1782 roku został sądownie zlicytowany (podobnie jak inne dobra Przebendowskich). Wraz z Wejherowem i Rzucewem majątek Kolibki wg Fankidejskiego trafił w ręce barona (ale zarazem i dobrego kupca) Aleksandra von Gibsona, konsula angielskiego w Gdańsku, który niebawem je odsprzedał. Nieco inne informacje znaleźć można w Dziejach powiatu puckiego i wejherowskiego autorstwa Franza Schultza. Według niego Kolibki znajdowały się w rękach Przebendowskiego do 30 stycznia 1783 roku, gdy (...) kolejnym ich właścicielem został generał porucznik von Brünneck, a po nim, na podstawie kontraktu z 1 października 1803 roku, kupiec Daniel Gotthilf von Franciskus. Według tegoż źródła kolejnymi właścicielami dóbr kolibkowskich byli Aleksander Maass (od 1822 roku) i Hermann von Bethe (od 1882 roku). Na początku XX wieku Kolibki należały już do Zizewitzów z Cecenowa w pow. słupskim.
Po odzyskaniu niepodległości przez Rzeczpospolitą, w 1919 roku Kolibki zakupił konsul Witold Kukowski. Już w latach 20. rozparcelował on północną część majątku, umożliwiając zabudowę nadmorskiej części dzisiejszego Orłowa. Wielce zasłużony dla lokalnej społeczności, Kukowski krótko po wybuchu II wojny światowej został aresztowany. Zamordowano go w październiku 1939 roku w Piaśnicy. W czasie wojny zniszczony został tutejszy kościół – dziś jedynym jego śladem jest uporządkowany w ostatnich latach niewielki cmentarz (znajduje się obecnie między jezdniami Alei Zwycięstwa). Po zakończeniu wojny, na podstawie dekretu o reformie rolnej majątek przejął skarb państwa, przekazując zarówno zabudowania jak i grunty w użytkowanie Gdyni. Tereny dawnego parku wykorzystano do produkcji ogrodniczej, m.in. budując tu szklarnie. Część gruntów w latach 60. przekazano pod budowę drugiej nitki Alei Zwycięstwa (odcinając od terenu parku obszar dawnego kościoła i cmentarzyk). W 1992 roku Kolibki przejęło na własność miasto Gdynia. Przez kilkanaście lat w obiektach folwarcznych działał ośrodek hipoterapii. Przed kilku laty rozpoczęto rewitalizację parku, odtwarzając cześć alei spacerowych i porządkując zadrzewienia. Wśród pomysłów na zagospodarowanie tego obszaru było m.in. stworzenie tu we współpracy z Uniwersytetem Gdańskim ogrodu botanicznego. Obecnie obiekty dworskie są opuszczone i czekają na inwestora – miasto planuje puścić Kolibki w wieloletnią dzierżawę, z zastrzeżeniem, że w dawnym dworze ma powstać hotel. W 2010 roku o zwrót dóbr kolibkowskich wystąpił żyjący w Szwecji spadkobierca Kukowskich.

¤ Dwór w Kolibkach w obecnym miejscu istniał już w XVI wieku. Na początku XIX wieku wybudowano najniższą, środkową część obecnego dworu. W końcu XIX wieku dobudowano wysoką (trzypiętrową) część wschodnią a w latach 20. Kukowscy nadbudowali dach i wznieśli część zachodnią dworu.



Dwór w Kolibkach


¤ Stajnia z kamienia i cegły wybudowana została w II połowie XIX wieku jako stajnia i obora. W latach 90. stajnia służyła działającemu tu ośrodkowi hipoterapii.



Murowana z kamienia i cegieł stajnia


¤ Hamernia na Potoku Kolibkowskim znajduje się po północnej stronie dworu, dziś na granicy zabudowy Orłowa. W głęboko wciętej w wysoczyznę dolince stoi przebudowany budynek (obecnie w rękach prywatnych). W 2002 roku odtworzono tu niewielki zbiornik retencyjny na Potoku Kolibkowskim.



Dawna hamernia (kuźnia wodna) nad Kolibkowskim Potokiem

¤ Dziedziniec dworu do końca wojny od strony wschodniej zamykał budynek mieszkalno-biurowy, architektonicznie nawiązujący stylem do centralnej części dworu. Dziś znajduje się tam plac do parkowania.



Teren dawnych ogrodów francuskich - dziś rekreacyjna część parku

¤ Park dworski obejmuje ponad 14 ha terenu położonego między Zatoką Gdańską a Aleją Zwycięstwa. Przez jego środek prowadzi aleja, którą można dojść do bezimiennego potoku (i wzdłuż niego dotrzeć nad brzeg zatoki). Lepiej zagospodarowana jest północna, bliższa dworowi, część parku – znajduje się tu m.in. niewielki plac zabaw dla dzieci, ławki oraz plenerowa ekspozycja rzeźb i instalacji. Szczególnie godna polecenia jest ścieżka spacerowa wiodąca skrajem parku, wzdłuż górnej krawędzi klifu porośniętej okazałymi dębami i bukami; w ścianie klifu znajduje się naturalna zlepieńcowa grota, zwana „Jaskinią śpiącego Szweda”.



Wewnątrz kolibkowskiej jaskini



Powyższy artykuł opublikowano w serwisie Nasze Kaszuby
http://naszekaszuby.pl

pod adresem:
http://naszekaszuby.pl/article.php?storyid=2911