"Pytanie tylko, czy tak naprawdę trzeba? Czy musimy pod niewiadome koniecznie podstawiać treści nam odpowiadające? Czy nie możemy rozsądnie oddzielić tego co niepewne, ambiwalentne od twardego faktu, w uczciwości wobec rozmówców ale przede wszystkim wobec samego siebie?"

Winny jestem Koledze szczerą odpowiedź:

Czy tak trzeba? Nie uciekniemy od tego , bo jesteśmy ludźmi. Nie chodzi o to by na siłę i z pogardą dla logiki i innych danych kolorować białe plamy Ale też skrajna nieufność nie jest istotą nauki. Odrzucając zbyt dużo możemy zostać z niczym, z niewiedzą. Jesteśmy ludźmi, mamy intuicje, przeczucia, przesądy, mity, emocje. Humanistyka jest ich pełna. A historia to już w ogóle jest zdesakralizowany mit. Epos nowoczesnych państw narodowych i narodów bezpaństwowych. Humanistyka za wszelką cenę stara się być nauką taką jak fizyka ale nigdy taką nie będzie. Jesteśmy rozsadni, ustalamy fakty ale zawsze dojdziemy do niewiadomego. Zresztą i fizyką dociera do takich krańców, w których nie wiadomo już czy światło czy cząsteczka, czy energia czy materia. W historii twardych fatów jest niewiele. Nie są przecież nimi ustalenia takiego czy innego historyka. Twardym faktem nie są wątpliwości i mnożenie niepotrzebnych pytań. Historia od początku jest tyko opowieścią konkretnego człowieka, teraz jest opowieścią wielu ludzi, opowieścią archeologów, przedmiotów, map, zdjęć. Ala zawsze na końcu jest historyk sędzia, który choćby nie wiem jak się starał zawsze pozostanie człowiekiem – istotą szukającą sensu, ładu, celu ale też istotą poszukującą albo pielęgnującą swoją tożsamość, swoje lęki, swoje ideały i sny. Gdyby tak nie było nie było by „szkół” historyków powstałych wokół swojego mistrza, którego się, za bardzo podziwia i za bardzo powtarza., Nie było by niemieckich i rosyjskich punktów widzenia, nie było by polityk historycznych i zawodowego krzewienia zamiłowania do historii jako środka krzewienia miłości do własnego kraju. Niejeden historyk jak mi się zdaje wybrał taki zawód bo kiedyś zauroczyła go Sienkiewiczowska trylogia albo zrozumiał że nazywa się Kętrzyński a nie von Winkler. Nie uciekniemy w historii od mitu i obrazu, nie uciekniemy od jakiejś dozy instrumentalnego jej uprawiania. Nie byłoby to racjonalne. Gdyby obrać opowieść o dawnych dziejach z własnego sposobu patrzenia zostałby z historii bezład faktów, miliony istnień ludzkich, przypadków i chwil. Tak jakby w człowieku widzieć tylko miliony komórek a zamiast budynku tylko poukładane cegły. Postulat minimum uczciwości wobec Drugiego i wobec samego siebie polega moim zdaniem na czymś innym, żeby ten nieunikniony subiektywny substrat pozbawić wszelkiej przemocy wobec innych, kłamstwa, przemilczania faktów, żeby z rozmowy nie robić pojedynku. Nie o to by pozbawiać się romantyzmu i poezji, w pogoni z ułudą nagich faktów ale by pozbawić się niechęci wobec opisywanych ludzi i zdarzeń, pozbawić się pychy gniewu i koniunkturalnego oszustwa. Jak to nam się uda to nawet jeżeli będziemy żonglować tym co niesprawdzone, niepewne ambiwalentne nie będzie źle. Może właśnie gdy zamiast dodawać do opowieści spryt w kiwaniu rozmówcy dodamy szczyptę intuicji i szczyptę romantyzmu znajdziemy się bliżej prawdy?
Pozdrawiam sierpniowo