wy młodzi czego wy szukacie ? prawdy! o Kaszubach ....... to nie znajdziecie, jeżeli tego nie rozumiecie tych całych przekrętów i kłamstw o Kaszubach ; trzeba to mieć w sercu, a nie wierzyć w to, co niektórzy piszą. zawsze , jako Kaszubów nas gnębili i poniżali. co niektórzy się wcale nie przyznają do pochodzenia, do tego, że jest się Kaszubem !!!!?

Zgadza się to więc zupełnie z tym co pisał Lorentz i Breyer, a także Tetzner. Dla Kaszubów XIX wieku, zarówno tych wyznania katolickiego jak i ewangelickiego, głównym wykładnikiem poczucia tożsamości etnicznej było wyznanie nie wspólnota językowa. Dlatego też Kaszubi z Prus sami siebie określali jako "Katolacy", i byli tymże terminem określani też przez Protestantów (jak podaje Tetzner).


Pytanie tylko - kiedy sami zaczęli nazywać się "Kaszubami"? Że w XIX wieku, i to od pierwszej połowy, tym terminem okreslali się Protestanci z Pomorza Zachodniego, nie ulega chyba wątpliwości. Wskazuje na to Hilferding. Co jednak z katolickimi mieszkańcami Prus Zachodnich? Czy istnieją inne przekazy które potwierdzają lub też kwestionują to co pisał Breyer czy Lorentz o późnej adopcji tego terminu w Prusach?


Cytat:

Ano właśnie. Na stronie 252 autor potwierdził to co wcześniej dwukrotnie opisał Lorentz, a później Breyer:

Der Kaschube liebt es nicht wenn man ihn Kaschube nennt. Noch gegen Ende des vorigen Jahrhunderts empfand er diese Bezeichnung fast als Beleidigung.Seitdem ist es etwas anders geworden aber gern wird der Name besonders in einigen... (dalej kończy się dostępny fragmenr)

Skoro tak, to mamy już informację z 3 źródeł, że Kaszubi (przynajmniej Ci katoliccy z Prus Zachodnich) nie określali samych siebie tym mianem do końca XIX wieku. Mowili "Katolacy" lub "puolscy ledze" - które to wyrażenia miały w zasadzie takie samo znaczenie. Informacja Ramułta, który wizytował wsie puckie, wejherowskie i karuskie jest więc w tym kontekście zgoła niewytłumaczalna. Chyba, że autor miał na myśli iż Kaszubi po prostu odróżniają siebie od Polaków nie wdając się w semantykę. Mało tego pragnę zwrócić uwagę na ten fragment:

„wonji polaszo, ale wonji nje so polskji ledze (sie sprechen polnisch, aber sie sind keine polnischen, die katholischen Leute)"

Więc dokładnie tak jak pisał Lorentz! Termin "polskji ledze" obejmował katolików - także tych którzy w odrónieniu od rodziych mieszkańców Kaszub nie mówili po "puolsku" ale po "polasku" a więc "Polachów". Jeśli katolickość była wyznacznikiem etnosu a wyraz "puolski" miał tez znaczenie etniczne (jak pisał Lorentz) to, choć istniala świadomość językowej odrębności, należałoby przyjąć, że wyrażenia te sa świadectwem istnienia świadomóści przynalezności do pewnej szerszej etnicznej wspólnoty z Polachami zarazem. Potwierdza to także wzmianka u Lorentza że Kaszubi czasem i język polski jak i swój nazywają "puolską mową", oraz u Parczewskiego, gdzie Kaszeba z Ugoszcza nazwał siebie "Polachem".

Das Wort polskji hat nun allerdings auch weiter die Bedeutung „polnisch", der polnische König ist polskji krol, auch die Polen sind für die Kaschuben polskji ledze, aber nur wenn sie katholisch sind. So sagte mir ein Kaschube von einigen evangelischen Masuren, die auf dem Gutshof als Knechte dienten : „wonji polaszo, ale wonji nje so polskji ledze (sie sprechen polnisch, aber sie sind keine polnischen, die katholischen Leute)"

Wilhelm Volz "Der ostdeutsche Volksboden: Aufsätze zu den Fragen des Ostens"

zdrój

----------------
Zdrzë: Peccunia non olet (Piniądz nie smierdzy)

Poprawiłem się już zanim mi odpowiedziałeś - nie doczytałem biografii Ramułta. Nadal nie zmienia to tego, że to co napisał Ramułt trudno zinterpretować zestawiając z tym co napisał Lorentz z Zeszycie 1 "Gramatyki Pomorskiej" na stronie 10: U Katolików u których jak wyżej zaznaczono wyrazy "Kaszeba" "kaszebski" mają także i nieco pogardliwe znaczenie, nazwya sie powszechnie język wyrazem "puolski", (..) Sasiednie gwary polskie nazywa sie zazwyczaj wyrazem "polaski" (..) zresztą słyszy sie także i nazwę "puolski".

Lorentz czesciowo potwierdz to co napisal Ramult, gdyz dalej takze wspomina, ze: "Pomorzanin nazywa sie Polach tylko gdy chce podkreslic swoja przynaleznosc polityczna" isze jednak: U katolików wystepuje takze nazwa "puolski" w znaczeniu etnicznym ale zawsze oznacza ona "katolicki" i ewangelik Pomorzanin mówi "po puolsku" ale nie zalicze sie do "puolscy ledze" tylko jest "Nemc". Ze jadnak sasiedzi mowiacy po "polasku" sa rowniez wyznania katolickiego ich takze etnicznie okresla sie mianem "puolski" wyrazenia "polaski" w tem znaczeniu nie slyszalem.

oraz: Jako nazwa ludu odpowiada przymitonikowi "puolski" wyraz "puolscy ledze"; jesli Pomorzanin mówi o sobie nazywa sie "katolak". Sasiadów mowiacych po "polasku" nazywa takze "katolak" albo "Polach".

A tutaj Golebiewski, "Obrazki rybackie..." strona 1: Zaden mieszkaniec polwyspu nie wspomni o swoim kraju inaczej jak tylko, ze "mieszka na Rybokach", mówi ze to i owo jest obyczaj "rybacki", ze sie rzecze "po rybacku". A i mieszkancy stalego ladu, który Rybacy "krajem" nazywaja, nigdy nie mowia o Heli lub polwyspie jak tylko o "Rybakach": jade na Rybaki, lowie na Rybakach, rybacki spiew itd. I ksiadz jedyny na Rybakach nie nazywa sie u "krajowych": ksiadz z Jastarni lecz tylko "ksiadz rybacki". Skoro wiec mamy takie zapiski. A wiemy ze u Hilferdinga Protestanci Kaszubi mówili nierzadko "puolska mowa" a takze u Parczewskiego w Cecenowie Kabatkowie mowili tez "po puolsku", a w Ugoszczu miejscowy powiedzial, ze jest "Polach" - to jak sie ma to wszystko do tego co napisal Ramult?


Cytowany przeze mnie wczesniej Breyer takze potwierdzil ze lud z Prus Zachodnich okresle siebie "am liebsten" mianem "puolscy ledze":

Für das sprachliche Selbstverständnis der Kaschuben ist wichtig, daß sie zwar das Gefühl haben, etwas anderes zu sein als die Polen, daß sie sich aber doch erst sehr spät dazu entschlossen, sich selbst Kaschuben zu nennen. Der Kaschube empfand diesen Ausdruck noch gegen Ende des vorigen Jahrhunderts als unangenehm, weil dis Wort „Kaschube" im Danziger Sprachgebiet lange Zeit im verächtlichen Sinne für Bauer verwendet wurde. Dieser Diskriminierung wichen die Kaschuben dadurch aus, daß sie sich am liebsten „polskji ledze“ nannten, wobei freilich „polskji" nicht mit „polnisch“ im üblichen Sinne gleichgesetzt werden darf.

Richard Breyer "Die kaschubische Bewegung vor dem ersten Weltkrieg", Marburg 1963; http://www.studienstelleog.de/download/GZ.pdf

Ramułt nigdy samemu nie był na Kaszubach i nie badał Kaszubów. choroba nie pozwoliła mu na przeprowadzenie badań terenowych. Jego wnioski są więc ograniczone do tego co zasłyszał z drugiej ręki i ówczesnej literatury przemdmiotu. Pod tym względem więc nie mogą równac sie z obserwacjami Lorentza.



Polak z dalszych stron nie tak łatwo jednak zrozumie Kaszubę, a najlepiej tego doświadczyłem na sobie, gdym po raz pierwszy przybył na Pomorze, choć uzbroiłem się wpierw w całą, dostępną mi wówczas teoretyczną znajomość mowy kaszubskiej. Otóż wiadomości moje okazały się w praktyce niewystarczającemi, zwłaszcza gdym opuścił terytoryum Kaszub południowych, dążąc ku Kaszubom północnym

z: "Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego" str. XLII

----------------
Zdrzë: Peccunia non olet (Piniądz nie smierdzy)

Cytat:


Sądzę, że Ramułt miał tu na myśli to samo co dokładnie opisał Lorentz. Kaszybi swój język nazywali "puolskim" w odróżnieniu od stosowanego najczęściej wobec innych dialektów polskich określenia "polaski", "polaszyć". Lorentz wyraźnie pisał, że ludność Prus Zachodnich unika przymiotnika "kaszebski" w odróznieniu od ludności Pomorza Zachodniego. Nazwy tej nie odnotował też ks. Gołębiewski. Termin "kaszubska mowa" uzywany był na Pomorzu Zachodnim wśród Ewangelików ale i tam zamiennie z "puolska mowa". Tak więc to co napisał Ramułt - "zawsze tyklko kaszubską" - trudno zinterpretować w inny sposób jak tylko, ze Kaszubi odrózniali swoją "puolską mowę" od "polaskiej" ich sąsiadów z południa.



Co do powszechników "zawsze" "nigdy" - to pachną zwyczajną tendencyjnością.


Parczewski odnotował wyraźnie stwierdzenie "Ja Polach" w Ugoszczu i tak samo Tetzner wyraźnie pisza o polskiej świadomości w południowych powiatach. Tak więc stwierdzenie, że "Kaszeba nigdy.." jest dośc tendencyjne i kłóci się wyraźnie ze świadectwami Parczewskiego. Ponad to Lorentz, który zaznaczył, że Kaszubi uzywają terminu "polaski" na jezyk polski, a "puolski" "powszechnie" na własną mowę, odnotwał jednak niekonsekwencję w stosowaniu tych terminów.




EDIT: A jednak Ramułt zbierał materiał językowy we wsiach kaszubskich osobiście! Co miał więc na myśli, że Kaszubi zawsze mowę swoją określają jako kaszubska? Nie użył tu cudzyslowia. Moze miał na myśli określenie "puolski"? W innym razie jego relacja dość jaskrawo kontrastowałaby z tym co zapisał Parczewski i Lorentz.

Cytat:

Piszesz o latach okupacji i powojennych. Czy w XIX wieku gdy ludność Prus Zachodnich powszechnie mówiła "puolscy ledze"? Gdy Parczewski zapisywał wypowiedzi typu "ja Poloch"? To też była to ucieczka przed śmiercią? Nie sądze. Nie sądzę też by Hilferding, Koblischke, Tetzner czy Bayer zmyślili swoje historie pisząc, że w XIX wieku lud w Prusach Zachodnich nie używał powszechnie terminów "Kaszubi" "po kaszubsku" gdy mówił sam o sobie. Po prostu takie są przekazy źródel z epoki. Skoro byli to "puolscy ledze" i "mówili po puolsku" to świadczy to o czymś, nieprawdaż? Polakami może jeszcze nie byli. Ale i galicyjscy chłopi czy Ci z Kongresowki też nie byli jeszcze w pełni uświadomionymi narodowo.

Piszesz "byli Kaszubami" - czyli kim? Co to znaczy, że "Kaszub to Kaszub"? Czyli kto??? Ten który jeszcze w XIX wieku mowił o sobie "Poloch" albo "Katolak" i ktorego "uświadomiła" dopiero XIX wieczna etnografia nazywając go "Kaszebą" na podstawie językowych obserwacji? Jeśli tak to kaszubskość jest produktem zupełnie współczesnymi i co gorsza nie powstałym na drodze wewnętrznej ewolucji świadomości etnicznej samego ludu.


Dlatego niekótrzy z Was wmawiają tutaj ludziom mity, kompletne mity. Sprowadzają zagadnienei tożsamości do banalnego wyboru "albo Polak albo Kaszeba". Do jakiegoś abstracyjnego i ahistorycznego myślenia, które ma się nijak do świadectw z XIX wieku - wedlug których etniczna i kulturowa świadomość związków z Polską i Polakami poprzedzała zaciągniętą tu przez czynniki zewnętrzne tożsamość "kaszubską" i jakiekolwiek bliższe poczucie wspólnoty z Kaszubami - Ewangelikami z Pomorza Zachodniego. Później natomiast najczęsciej współwystępowała z kaszubską - tak jak do dziś. Historia nie zna na tej ziemi myślenia "albo albo". To nie jest myślenie typowe dla etnicznego i kulturowego pogranicza.



A tu jak Tetzner opisywał "Kaszubów" i ich język z Prus Zachodnich:

1.

Diese Slawen sind vielmehr von Süden zugewanderte katholische Polacken. Im Norden, am Meere hingegen, ist ein schmaler Streifen evangelischer Kaschuben erhalten geblieben

2.

Die Zahl der Slawen betrug in Stolp und Lauenburg 1861: 1025, von denen auf Stolp nur 24 kommen. Freilich haben sich da nur die katholischen Polacken zum Slawentum bekannt, die evangelischen Kaschuben bezeichneten sich als deutsch.

3.

die echten Kaschuben und nennen ihre nächsten katholischen Verwandten in Pommerellen und dem pommerschen Grenzgebiet: Polacken oder Katholische.

4.

Pfennig macht keinen Unterschied zwischen Hochpolnisch und Polackisch, das damals in Gegenden gesprochen wurde, die heute zu Preussen gehören, und dem wendischen und kaschubischen Dialekt in Hinterpommern.

5.

die katholischen Slawen im Bütower Kreise und in Westpreussen bezeichnen wir als Polacken, wie sie ja auch in der That das Recht verloren haben, sieh Kaschuben zu nennen. Sie sind im Laufe der Zeit dermassen polemisiert, dass sie sich von echten Polen kaum unterscheiden.

6.

Im Lauenburger Kreise nennt man die pommerellischen Slawen nur Polacken oder Katholiken, die alten pommerschen Slawen aber Kaschuben.

7.

Aber mit den letzten kaschubischen Resten mischen sich bereits schwache polackische Anfänge. Im Verkehr untereinander sprechen die Czarnowsker selten kaschubisch.

8.

In Mickrow, 1491 zuerst erwähnt, wurde 1750 abwechselnd einen Sonntag polnisch, den anderen deutsch gepredigt. Wie wenig Kaschuben vorhanden waren, bezeugt ein Vorkommnis aus dem Jahre 1788. Nossins Pastor Alexius hält bei Antritt des Predigers Seebald die Ein- führungs-Rede, darneben auch „eine polnische um der Koseschen Leute willen". Das war anscheinend die letzte polnische Predigt. Jetzt sind etwa 100 polnische Katholiken eingewandert; sie werden Polacken genannt, hören aber diese Bezeichnung nicht gern.






Na Pomorzu w ogóle nie nazywano ludności Prus Zachodnich "Kaszubami" tylko konsekwentnie "Polakami". Tetzner piszacy w 1899 w ogóle ani razu nie nazwał mieszkańców Prus czy Pomerelii "Kaszubami", przyznając to miano tylko bytowskim Kaszubom - choc zupełnie niechętnie i raczej w perspektywie historycznej. Termin "Kaszuby", jak ukazuje Tetzner czy Koblieschke, odnoszono na Pomorzu Zachodnim konsekwentnie tylko do ewangelickich mieszkańców Pomorza Zachodniego - którzy w odróznieniu od katolików z Prus Zachodnich sami tymże terminem siebie okreslali - co odnotwał Lorentz i Parczewski. Choć wzgledem swojej mowy uzywali tez zamiennie terminu "puolska". Tetzner przytacza też ciekawe świadectwo Pfenniga z XVIII wieku. Otóż mowę Kaszubów z powiatu słupskiego nazwał on "polską":


10.

Pfennig berichtet 100 Jahre später fälschlich von zwei Herzogtümern „Kassuben, wo Neustettin, Regenwalde und Polzin" und „Wenden, wo Rügenwalde Haven und Stolpe", die u. a. nebst den Herrschaften Lauenburg und Bütow zu Hinterpommern gehören; „polnisch spricht man" an einigen Orten in Hinterpommern, sonderlich in stolpischen und in den Herrschaften Lauenburg und Bütow.


To ciekawe, ze jeszcze w XIX wieku Kabatkowie mówili na swoją mowę tak samo "kaszebska" jak i "puolska", a dla niemieckich pisarzy jak Pfenniga, Knoopa czy Tetznera, mowa z Prus Zachodnich była"polska". Tetzner pisze też o wtórnym charakterze tej nazwy w Prusach Zachodnich:

Aber mit dem allmählichen Aussterben der pommerschen Easchuben übertrug man den Namen ["Kaschuben" - przyp] mit auf die 150000 Slawen in Pommerellen, die einst zum Ordens- lande und dann zu Polen gekommen waren und durch ihren räumlichen Zusammenhang immer mehr und mehr polnisch wurden;

Stojgniew, a ty wiesz, czemu tak mówili, że są polakami, a nie Kaszubami ? to była obrona przed śmiercią.
moja rodzina była mocno kaszubska i w 45 r. stryj ucieka do Kanady, następny do Francji, a brat najstarszy był w ramach wojska 4 lata w kopalni. Za co ?! że był Kaszubem. To masz odpowiedź, dlaczego niektórzy mówili, że są polakami , rozumiesz to chyba nie . I nie pisz, że my jesteśmy polakami, to głupota
a po drugie byłem w pracy 5 lat w Niemczech ; jak mówiłem, żem Kaszub, to nie wiedzieli kto to taki ? a jak powiedziałem: ocproj, to wiedzieli od razu, bo u nich kaszub też nie uznają,
bo wszyscy naokoło kłamią i piszą to, co im pasuje ,
a teraz zamiast się jednoczyć i o Kaszubach pisać jak najlepiej tworzyć jedność to piszecie bzdety
widzę, to nie są kaszubi

tu trzeba Sambora nowego albo Mściwoja

Cytat:


I nie jest to żadna luźna wzmianka bowiem Lorentz wyraźnie podkreśla to dwa razy wspominają o pejoratywnym, niemeickim i przeziwskowym charakterze nazwy "Kaszeba" we wstępach do obu ww. publikacji, pisząc też, że adopcja terminu "kaszubski" przez lud odbywa się dopiero od "kilku lat" i "20 lat". Późną adopcję kaszubskości potwierdza też profesor Koblischke.


Przekaz Lorentza o ludności z Prus Zachodnich potwierdza calkowicie także Richard Beyer :

Für das sprachliche Selbstverständnis der Kaschuben ist wichtig, daß sie zwar das Gefühl haben, etwas anderes zu sein als die Polen, daß sie sich aber doch erst sehr spät dazu entschlossen, sich selbst Kaschuben zu nennen. Der Kaschube empfand diesen Ausdruck noch gegen Ende des vorigen Jahrhunderts als unangenehm, weil dis Wort „Kaschube" im Danziger Sprachgebiet lange Zeit im verächtlichen Sinne für Bauer verwendet wurde. Dieser Diskriminierung wichen die Kaschuben dadurch aus, daß sie sich am liebsten „polskji ledze“ nannten, wobei freilich „polskji" nicht mit „polnisch“ im üblichen Sinne gleichgesetzt werden darf. Umgekehrt galt „dei Pölsche“ in der plattdeutschen Mundart des nördlichen Westpreußen für die Katholiken. Dabei bleibt ferner zu berücksichtigen, daß die Bedeutung des Namens Kaschuben nicht geklärt ist. Die heutigen Kaschuben wurden bis ins 14. Jahrhundert hinein in den Urkunden Pomorani genannt, Cassubia hieß lediglich das Land um Belgard an der Persante, um im 15. und 16. Jahrhundert auch auf Land und Bevölkerung der heutigen Kaschubei überzugehen.23

Cytat:

Kiedy pojawia się niebezpieczeństwo myślenia, trzeba sobie sprawy uprościć. Kiedy tylko zagłębiamy się w racjonalne podstawy naszych poglądów, to krytyczna refleksja burzy nasze arbitralnie przyjęte dogmaty i uruchamiamy emocje, mechanizmy obronne. To prawidłowy odruch. Jednak dla mnie kaszubskość nie jest kwestią wiary ani religią tylko społecznym zjawiskiem. Dlatego będę dyskusję prowadził w oparciu o źródła i fakty. Ja proszę zorientowanych o pomoc. Z jakiej publikacji Ramułta pochodzi ten cytat:

Nie nazywają się też Kaszubi nigdy Polakami, chyba pod wpływem czynników politycznych, ani mowy swojej polską, ale zawsze tylko kaszubską.


Bowiem Hilferding i Parczewski w powiatach bytowskim i człuchowskim odnotwali wypowiedz typu "Ja jestem Poloch" albo "zaginęła ta polska mowa" albo "idę z Polski". A Lorentz wprost stwierdza, że katolicy z Prus Zachodnich nie użwali terminu "Jestem Kaszeba" ale powszechnie "Katolak" lub "puolscy ledze" - ten ostatni termin używany był także odnośnie Polaków. Mówili natomiast powszechnie "po puolsku" nie "po kaszebsku". Lorentz potwierdza to dwukrotnie w "Zarysie..." oraz w "Gramatyce...". Także Tetzner pisze, że południowe powiaty są zupełnie "spolonizowane". To samo Knoop pisze o bytowskim.


Podobnie profesor Obracht-Prondzyński pisze iż Kaszubi z kanadyjskiej Poloni przekonani byli że ich mowa to język polski. Także, wg. Lorentz, na kościelny język polski używali tego samego terminu co na swoją mowę - "puolski". Więc jak to jest? Albo "powszechnie" mówili "po puolsku" albo "po kaszebsku"... Poniższy cytat:

ani mowy swojej polską, ale zawsze tylko kaszubską.


wydaje sie tym mniej prawdopodobny, że zarówno Lorentz jak i Parczewski zauważyli, że nawet Kabatkowie Ewangelicy na swój język mówili tak samo "puolski" jak i "kaszebski". Opisane jest to dokładnie zarowno w "Gramatyce Pomorskiej" jak i "Szczątkach kaszubskich w prowincyi pomorskiej". Także Tetzner opisując Kaszubów z Wierzchucina wyraźnie stwierdza, że w odróżnieniu od Kaszubów Ewangelikow króluje tu "polaska" tożsamość:

aber nicht in Wierschutzin, wo das Polackische herrscht, das „stark abweicht

Knoop tak samo pisze o bytowskich Kaszubów. Kontrastując ich z słupskimi Kabatkami, stwierdza że "utracili prawo do nazywania sie Kaszubami" bo upodobnili sie tak do Polaków że w niczym sie od nich nie róznią...


Da heisst es S. V: Wir in Hinterpommern nennen Kassuben nur die evangelischen Bewohner slawischer Abstammung in den Kreisen Stolp und Lauenburg; die katholischen Slawen im Bütower Kreise und in Westpreussen bezeichnen wir als Polacken, wie sie ja auch in der That das Recht verloren haben, sieh Kaschuben zu nennen. Sie sind im Laufe der Zeit dermassen polonisiert, dass sie sich von echten Polen kaum unterscheiden.



Lorentz stwierdza, że dopiero u Słowińców z Gardny termin "puolski" jest wyraźnie rzadziej używany. Ale nie stwierdza wyraźnie, że nie występuję w ogóle. Parczewski też go tu nie odnotował w odróżnieniu od wsi kabackich.