Nazwanie, w przygotowanym przez Eugeniusza Pryczkowskiego śpiewniku-modlitewniku (Òjcze nasz. Kaszëbsczé spiéwë a mòdlëtwë), tekstu Hieronima Derdowskiego („Tam dze Wisła òd Krakòwa...”) jako hymnu kaszubskiego odnawia spór wokół tej sprawy. Czym powinien się charakteryzować tekst, który można by uważać za hymn kaszubski? Czy obecnie jakikolwiek tekst spełniałby warunki wynikające z odpowiedzi na poprzednie pytanie? Kto miałby decydować o wyborze hymnu? W jaki sposób powinien się dokonać ten wybór? To tylko kilka pytań, które muszą się pojawić w tej materii.
Problem nie jest nowy. Już przed wojną działacze kaszubscy zastanawiali się nad tą kwestią. Chciałbym, jako wprowadzenie do dyskusji, zaprezentować stanowisko Feliksa Marszałkowskiego. Artykuł Marszałkowskiego pochodzi z 1937 r., został zamieszczony na łamach „Zrzeszë Kaszëbsczi”. Tekst podaję w oryginalnej pisowni.


m. [F. Marszałkowski], Dloczegu Derdovskji nje napjisoł „himnu”?, „Zrzesz Kaszëbskô”, R. 5(1937), nr 10, s. 3.

Napjisoł marsz. Napjisanjé himnu dlo Kaszebov Derdovskji wuvożoł za rzecz choba njepotrzebną, mało konieczną. Pożeteczną rzeczą bełë „łgarstva”; vergle sę jeho trzëmałë. Vjerszt wofjarovani I. Kraszevskjimu, pjisarzovji povjescov, podpjiseje „Wod łgorza”. Druchom kaszebskjim też „zełgoł” vjesołą epopeję „Wo Panu Czorlińskjim, co do Pucka po sece jachoł”. Nje łgoł jednak vjedno. Artizm, vedle chterniho pjisoł svoje dokoze z pod pjora vërosłi, movji wosobno za se. Ale teros nje wo to chodzi.
Nje napjisoł himnu, ale marsz, chteren, nen wostatni, vjolgji dzel Polochov za himn kaszebksji wuvożo dzisodnję. Nje dô sę ho wuvożac za himn, jak to njechterni chcą, bo njim nje je, a som autor, Derdovskji tak vesok meslą nje sigoł, żebe v pjesnji zakląc – cos z jejich ducha – vjolgjiho i pjękniho z dzejoviho beciho Kaszebov.
Marsz kaszebskji Derdovskjiho „narodzeł sę” v prostim ale wujmującim epizodze „Czorlińskjiho”. Bohater smjeszniho epos vëchodô z zosodë v Conovje (mjedze Słepskę a Kołobrzegą), chdze njedovjinnje sedzoł z przëczëne njeszczesciho, chterno sę trzëmało ho przez całą vnetka drogę, jak jachoł do Pucka po sece.
Dovjemë sę wo tim z dregji ksęgji Czorlińskjiho. Po vińdzenjim z zosodë i po bjotce z żedami wo skore po konjach, provadzi żid Czarovnjik do karczemniho chleva, v chternim na sprzedanjé stoji stari koń; na levim jeho wudze je z polskjim worzłę pjeczęc vëpolonô. Koń nje młodi, slepjeje ju na jedno woko; stori veteran żołnierskji, na chternim v 1848 r. mjoł jezdzec Mierosławski. Żid radzi: „Le zaspjevac marsza, skocze, choc je wuvjązani”. Czorlińskji nje namiszlô sę; muszi mjec konja do vanożenjô za secami. Tejde „zaczął cenko gvizdac marsza kaszubskjiho, na nę notę, jakno p o l s k j i m a z u r Dąbrovskjiho”*). Koń zaczął przebjerac nogami, co tak mocno wujęło reboka, że nen kjile razi kusznął ho v głovę. Potemu Czorlińskji peszno so wustavjeł i zaczino s p j e v a c kaszebskjiho marsza:
Tam, chdze Vjisła wod Krakova
V polskji morze płenje.
Polskô vjara, polskô mova
Njigde nje zagjinje.
Njigde do zgubë... etc.

Stanął... Koń le vjedno v gorę kopeta podnoszô – z teho ceszi sę Czorlińskji i spjev dalij głosi: „Më z Njemcami...” etc.
Tim spjevę – przëboczenjim ducha dodoł starimu konjovi. Dodoł ho też Czorlińskji i sobje, bo spjevje jaż dzevjęc strofov z refrenę, v chternech przedstovjô bjotkji z Njemcę, żëcé pod Krzëżokę, służbę vojenną dlo polskjiho Krola Jagiełłe, bjotkji z Krzeżokę za krola polskjiho Kazmjerza, z Szvedami na wokrętach, moc i vjarę v krziż svjęti, vspomjinô wo svj. Stan. Kostce. Wostatnô strofa je czekavô dlotegu, że Derdovskji v nji vëpovjodô to, co vjidzi vłosnima woczami na Kaszebach:
Płaczą matkji nad senami,
Płaczą dzis dzvjice.
Hola! Jesz je Bog nad nami,
Dôł cepe, kłonjice.

V marszu tim mało vjidzimë provdë historeczni. Vjele v nech strofach poeteckji fantazeji. Są to dzeje polskji, chterne mało znoł, abo belno „zełgoł”.
Derdovskji napjisoł nen marsz na nutę „Jeszcze Polska nie zginęła”, kożąc tak spjevac Czorlińskjimu przed konję. Do słov tech wułożeł melodiję i na fortepjan Feliks Nowowiejski, autor „Roty”, tłukę wosobno vëdoł v 1921 r. nakładę Ksęgareji Svj. Vojcecha v Poznanjim. Novovjeskji vëdoł tę rzecz pod zevjiszczę „Hymn kaszubski” (Op. 38, nr 6) i wodnąd marsz Derdovkjiho je wuvożani za himn. V tim vedavje je podanô I, II, III, IV i VII strofa vedle wukładu worginału. Zrzeszenjé Regjonalné Kaszebov przëjęło „Himn Kaszubskji” Stanjisłava Czernjickjiho, zaczinająci sę wod słov: Pomorskji Grif rozvijô lote..., muzika T. Tylewski, nje przëjął sę jednak v szerszim kole.
Kjej chce chto konjeczno wuvożac nen marsz za kaszebskji himn, ten tę njech Derdovskjimu – autorovji – woddô spravjedlevotę, spełnjającë jeho żeczbę, że spjevoł mdze nen v dnje, chterne tak popularni są v krôju... na „svjęta” konja.
m.

----------------
Dariusz Szymikowski

Moim zdaniem jeśli utwór, odbierany przez kogoś jako hymn narodowy, wykonywany jest na melodię hymnu innego narodu, to w żadnym wypadku nie jest on hymnem. Czy ktoś uznałby fakt (gdyby zaistniał), że dwa kraje (narody) mają tę samą melodię hymnu, tylko inne słowa?

Cytat:
Taka sytuacja jest między Polską i Jugosławią: jugosłowiański hymn "Hej Sloveni" ma melodię praktycznie identyczną z Mazurkiem Dąbrowskiego. Warto wiedzieć, że nasz Mazurek był całkiem popularny w wielu XIX-wiecznych "wolnościowych" środowiskach.

Witóm!

Wedle definicjów, jaczi jem nalôzł ([url=http:\\www.pwn.pl]www.pwn.pl[/url) nôrodny himn to je ùroczëstô piesń, jakô je ùznôwonô za spòsób manifestacëji swòji przënôleżnoscë do danégò nôrodu.

Co do ùstôliwaniô himnu, to gwes je w gestië nôwëższiégò òrganu władzë (w Pòlsce mdze to Parlament a na Kaszëbach Kaszëbskò-Pòmòrsczié Zrzeszenié (!?), ùznôwóné za przedstôwcã kaszëbscziégò nôrodu).

"Tam, gdze Wisła" mô niepòdwôżalną przewagã nad jinszima piesniama w czile rzeczach:

1. Jeżle je jakô diskusëja, to sã rozwôżô dwie piesnie: "Tam, gdze Wisła" ë jësz jaczis (jak widzec pò zacytowónëm artiklu ë tekstach na Zasobach zmienny).

2. Je znôny bez wiãkszosc Kaszëbów (nawetka nie specjalno so ùswiadomiwającëch swòji kaszëbskòscë) ę bez nich ùwôżóny za manifestacëjã swòji kaszębskòscë.

3. Tak baro bez niejednych nie lëdóny fragmeńt ò "Pòlsczi wierze ë Pòlsczi mòwie" je dowòdã dôwny biôtczi z germanizacëją tich terenów ë ò zachòwanié pòlsczi, to je kaszëbsczi mòwë (bò doch kaszëbsczi jãzëk je jednym z wiela pòlsczich mòwów, tak jak wszëtczi miemiecczi jãzëczi są z rodzeznë miemiecczi tej są miemiecczié). A himn doch pòwinien pòkôzywac biôtkã ò zachòwanié samòswiądë (tegò nié ma ju w definicëji, ale to je mòje òdczëcy). Czasë sã zmiéniëłë, ale to nie znaczi, że ùszłota sã zmiénia. Tegò, że naszi starkòwie sã sztridowëlë z Miemcama tegò nie zmieni to, ze terô më są sztridujemë z Pòlôchama (chòc mie sã widzy, że ti drëdzë ju wcale nie chcã nas pòlaszëc, tej kąsk słabé pòrównanié).

Mùszã pòwiedzec, że donenczas miôł jem wiôldżi wątplëwòscë, ale zacytowóny tekst mie ùgwesnił, że to "Tam, gdze Wisła" je kaszëbsczim himnã.

To je nasz główny problem. Nié mómë taczi reprezentacëji, jakô bë mògła ò taczich rzeczach jak himn ë temù pòdobné decydowac, bò to doch je kwestia blós ùmówë. Nôwôżniszé je to, jak më mdzemë sã do te òdnoszëlë czë to mdzë himn, fana, herb czë co jinszigò.

----------------
Pòzdrôwióm
                     Wòjk

--
Wiedno Kaszëbë !
.....

Ponieważ sprawa nie dotyczy mojego hymnu narodowego, nie jestem może właściwą osobą do dyskusji w tym wątku. Powiem tylko, że osobiście bardzo lubię pieśń "Zemia Rodnô". Ma ona głębię. Przynajmniej tak to odczuwam. Wielką wartość ma przywiazanie do ziemi ojczystej. Od słów tej pieśni bije niczym nie skrępowane poczucie własnej tożsamości.

Znalazłem informację, że Mazurek Dąbrowskiego został uznany za hymn polski nie żadnym aktem wydanym przez najwyższy organ władzy, a... okólnikiem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 15.X.1926 r., stweirdzającym zwycięstwo Mazurka nad Rotą. Fakt ten został następnie potwierdzony okólnikiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 26.II.1927 r. Dopiero później mazurek został jako hymn umieszczony w konstytucji.

Pieśń F. Nowowiejskiego "Hymn kaszubski" ze słowami J.H. Derdowskiego została wydana w zbiorze "Zjednoczona Polska. Śpiewnik na chór mieszany" (op. 38) w ramach kampanii scalania nowopowstałego państwa polskiego (Nowowiejski napisał też podobne "hymny" dla innych regionów Polski). Przyznaję, że podsuwanie Kaszubom, doskonale jeszcze pamiętającym półroczny pobyt wojsk Hallera (dobrze opisany w książce Kutty), jako hymnu, pieśni sławiącej (w infantylny sposób) "odwieczną" więź Kaszub z Polską, stanowi niezły smaczek. Krótko mówiąc uważam, że Marsz Kaszubski w roli hymnu został Kaszubom narzucony. Oczywiście prawem Kaszubów jest przyjąć ten hymn jako własny - nie mnie o tym rozstrzygać.

Sądzę, że utrwalił się on w okresie PRL jako jedna z nielicznych dozwolonych form manifestowania kaszubskości, w dodatku uwzględniająca kaszubską religijność ("Më trzimómë z Bògã"). Celne jest zdanie Marszałkowskiego, że Derdowski historię opowiedzianą w Marszu mało znał, ale dobrze zełgał.

Witóm!

Ale nie dô sã zaprzeczëc jednëgò: "Tam, gdze Wisła" je blëższô sercom Kaszëbów ë bez nich barżi znônô.

Jem gwes, że jeżlë bë sã terô òdbëło òglowòkaszëbsczié referendum, to przëtłączającą wiãkszoscą przeszedłbë tekst Derdowszczégò, równo czë jakno kontrkandidat bëłabë "Zemio rodnô", "Pòmòrsczi Grif" czë jesz co jinszégò.

Jesz rôz pòdsztrëchiwóm, że Kaszëbi (króm môłi grëpczi mëslëcelów) ùtożsamiwają sã z "Tam, gde Wisła" a, jak jem ju pisôł, himn to je piesniô, z jaką sã lëdzë ùtożsamiwają, a niô ta, chtërnô mô lepszé słowa czë melodiã.

Skòrno w chòc jaczims dzélu ni mùszimë czegòs sëłą wprowôdzac do kaszëbiznë, to nie róbmë tegò z przënąceniô.

----------------
Pòzdrôwióm
                     Wòjk

--
Wiedno Kaszëbë !
.....

Nie ryzykuj referendum bo bys sie sparzyl.... Mysle ze mysliciele to podstawa kazdego narodu - bo w koncu - przepraszam rolnikow i robotnikow - to nie oni. Narod to elity, a elity w duzej mierze sa za Zemia rodno - nawet te ktore spiewaja Frantowke i tak delkaruja ze Hymn Trepczykowy sie im bardziej podoba.
Pawel

Abstarahując od własciwej tematyki tego wątku (nie mi się wypowiadać o kaszubskim hymnie) stwierdzić bym tylko chciał, że teza Pawła o tym kto jest podstawą każdego narodu jest tyle dyskusyjna co ciekawa. Zwrócił bym tylko uwagę, że faktycznie niektóre narody przebudzili właśnie myśliciele, ale są i takie co trwały wiekami samym chłopstwem. Byli też tacy co własne idee chcieli wśród ludu szerzyć i różnie im to wychodziło. Bym jednak uważał z lekceważeniem opinii publicznej. Tym bardziej, że dziś nie ma już (w naszej części Europy bynajmniej) narodów skałdających sie tylko z chłopów, robotników i garstki elit. To chyba zresztą temat na osobną dyskusję.
Michał K.
PS Jako niepoprawny monarchista, to najchętniej bym widział by wszytkie kraje hymny miały na melodię Boże Chroń Królową a słowa tylko swoje. Tu rzecz jasna w gre wchodziła by Królowa Kaszubska ë

Jak wspomniałem, Rota była najpoważniejszym konkurentem Mazurka do stania się hymnem polskim. Muzykę do Roty napisał Nowowiejski. Nowowiejski napiasł też muzykę do "Hymnu Kaszubskiego", wyrzucając z niego Mazurka. Za zawłaszczanie kaszubszczyzny Nowowiejski został pokarany - nie został kompozytorem hymnu polskiego. Hymnem polskim został właśnie Mazurek Dąbrowskiego