Zaczynam od wypowiedzi zanotowanych przez Hilferdinga w 1856 roku.

Bytów:
- Starszy ptakali i lamentowali, woni beli jesz Kaszeby, ze dzeci se muszeli po niemecku uszec, all to nie nie pomogto. Teraz to wszeki muszemy Niemcami bec, to je zly: starszy nie moga uezec dzeci, a to je zty.
- Kej wona mala beta, to wona cheala po Kaszebska uezec, ale woni nie dozwolili, xandz i szkolni.

Grzmiąca, bytowski:
- Do te sedmelatne wojne tu bela czysta Polska, wszytko belo po Kaszubsku mowa. Krol woddal, zebe po Niemecku uczyli, i wszetki dzeci se uczyli. Me jesz po Kaszubsku w domie wjedno godali, a moje dzeci to jim lecho po Polsku mowa. Po wszetko wyidze, dali to nicht nie bedze tu; to nie bedze wjedno godone, to se zabedze; to krol nie chcie miec, wszetko po Niemecku ma bec jedno mowa.
- Wsedze w Betowskem kraju storszy jesz sa kaszubski, ale ci mlodzi se nie nauczyli. Ale ton Biatoch je uczony i Zegnoni po Niemecku, ale te mowe rozumieje. Wdawnych czasach w szkolach jedna piesna bela spiewiona po Polsku, a drugo po Niemecku. Belo zakazone, ze starszy nie mieli do dzeci mowic po Kaszubsku, to je za szescdzesad lat. To krol zakazal. Teroz tu czysto wezdechne ta mowa.

Wielki Pomysk, bytowski:
- Wu nas a tez w Pulszcze, w Jamnil i Parzchowie Kaszubsko mowa zaginie.

Tuchomie, bytowski (o Kolczyglowach i Wierszynie):
- ale przyszed cwang i muszeto wszytko Polsko zagubione bec i wszytko po Niemecku bec. Ta Polska mowa muszela wustac, i dlo tego jen beto zazegnonie po Niemecku

Są to wypowiedzi Kaszubów-Protestantów.