Mamy w końcu bibliografię! Donosiła już o tym w ubiegłym tygodniu prasa kaszubska („Norda”), a sama książka jest już prawdopodobnie w księgarniach (kupiłem ją na dzisiejszym spotkaniu regionalistów w Żukowie, ale można liczyć na zakup w sklepiku kaszubskim w Gdańsku (ul. Szewska), no i oczywiście u wydawcy, którym jest Instytut Kaszubski.

Po wielu staraniach i próbach (należałoby tu choćby wspomnieć o inicjatywach publikacji tego typu opracowań w Internecie – nie chciałbym tu jednak wymieniać konkretnych nazwisk z obawy przed przypadkowym pominięciem; liczę na to, że w tym miejscu osoby bardziej kompetentne przedstawią te nazwiska oraz adresy, na których można znaleźć wspomniane bibliografie; uważam, że przyszła książkowa bibliografia powinna obejmować również adresy internetowe) doczekaliśmy obszernego zestawienia około 10 tysięcy publikacji (liczbę podaję za „Nordą” z 4 II 2005), którego autorem jest prof. Cezary Obracht-Prondzyński. Publikacja nosi tytuł: „Bibliografia do studiowania spraw kaszubsko-pomorskich”.

Autor zestawił publikacje w układzie alfabetycznym (nazwisko autora lub tytuł publikacji), nie dzieląc tychże na poszczególne dyscypliny (znalazły się tam publikacje z bardzo wielu dziedzin, np. historyczne, językoznawcze, socjologiczne, geograficzne, politologiczne, ekonomiczne). Obok opracowań naukowych można znaleźć także prace popularnonaukowe, publicystyczne, wydawnictwa źródłowe, a także teksty, które – jak pisze Autor – „wywołały spory, dyskusje, określały drogi rozwoju idei regionalnej na Kaszubach”. Pominięto jednie kaszubską literaturę piekną (zdaniem Autora to praca „dla kogoś innego”). W pracy zamieszczono publikacje, które ukazały się w języku kaszubskim, polskim, niemieckim, czeskim, rosyjskim, angielskim i wielu innych, nawet w kurdyjskim. Warto przy tej okazji zaznaczyć, że jest to spis, który w dużej mierze prof. Obracht-Prondzyński dokonał z autopsji.

Autor zdając sobie sprawę, że bibliografia nie jest kompletna, zostawił na końcu książki puste kartki, aby czytelnicy mogli dopisywać swoje pozycje. Własne uwagi można też przesłać na adres Instytutu Kaszubskiego (Gdańsk, ul. Straganiarska 20-22; instytutkaszubski@wp.pl).

Wspomniane opracowanie jest niezwykle ważną pomocą dla wszystkich osób zajmujących się różnorodnymi zagadnieniami związanymi z Kaszubami i Pomorzem. Publikacja ta powinna się przyczynić do zintensyfikowania badań naukowych (i innego rodzaju) oraz starań w celu opracowania pełnej bibliografii kaszubskiej (czy też kaszubsko-pomorskiej). Praca prof. Obrachta-Prondzyńskiego stanowi wielki krok na tej drodze.

Jednakże można mieć do tej pracy pewne zastrzeżenia. Autor jednoznacznie nie określił kryterium (lub nie trzymał się tego, które przedstawił), na podstawie którego dokonał wyboru zamieszczonych publikacji. I tak na przykład w „Uwagach wstępnych” można przeczytać, że w spisie zawarto „dawniejsze przewodniki po Kaszubach”, a znajdujemy również współczesne opracowania krajoznawcze; dominują w tym przypadku prace prof. Jerzego Szukalskiego. Jeśli został poczyniony pewien wyjątek od tej zasady to należało w takim przypadku uwzględnić również innych współczesnych autorów. Nie znalazłem jednak żadnego przewodnika opracowanego przez Jarosława Ellwarta (a trochę tego jest!). Nie ma także przewodnika A. Majkowskiego, Zdroje Raduni. Przewodnik po tak zw. Szwajcarii Kaszubskiej (pierwsze wydanie w 1913).

Szkoda, że Autor w dość skromny sposób wykorzystał teksty publicystyczne Aleksandra Labudy, Jana Trepczyka, Jana Rompskiego, Stefana Bieszka oraz artykuły programowe „Zrzeszë Kaszëbsczi”, które przecież spełniają przywołane wyżej kryterium („wywołały spory, dyskusje, określały drogi rozwoju idei regionalnej na Kaszubach”). Jest to bardzo istotne, w sytuacji, gdy jednocześnie w pracy zamieszczone są publikacje prof. Mikołaja Rudnickiego, głównego ówczesnego antagonisty redaktorów wspomnianego czasopisma. W związku z tym należałoby podać choćby jeden z wielu artykułów polemicznych prezentujących w tym sporze stanowisko „Zrzeszë” (np. A. Labuda, Nietakt Prof. Uniwersytetu Poznańskiego względem Kaszubów, „Zrzesz Kaszëbskô”, R. 2(1934), nr 10, s. 75-76; B. Sobczak, „Slavia Occidentalis” prof. M Rudnjickji v spravje „Zrzeszë”, Tamże, R. 6(1938), nr 9, s. 61 (cz. 2 tego artykulu ukazała się w nr 10, s. 66 i 70).

Mając nadzieję, że w przyszłej publikacji (nadzieję taką dają słowa prof. Józefa Borzyszkowskiego, zawarte we „Wprowadzeniu” do wspomnianej pracy) te drobne niedopatrzenia zostaną usunięte (należałoby też pomyśleć o sporządzeniu indeksu osobowego; w przyszłej bibliografii powinno się także uwzględnić publikacje wraz z ich recenzjami), chciałbym odpowiedzieć na apel Autora i zamieścić na razie dwie publikacje w języku czeskim (w przyszłości chciałbym jeszcze uzupełnić ten wykaz oraz sporządzić obszerniejszą bibliografię artykułów z „Zrzeszë Kaszëbsczi”). Poniższe publikacje stanowią w zasadzie tylko uzupełnienie danych bibliograficznych zawartych w przypisach do artykułu Pawła Szczypty pt. Kontakty kaszubskie-czeskie (zob. www.naszekaszuby.pl/modules/artykuly/article.php?articleid=57). W pierwszej publikacji uzupełniono zapis jedynie o numer czasopisma.

Jednocześnie chciałbym prosić, aby więcej osób podjęło w tym miejscu ten wysiłek. W ten sposób możemy wzbogacić tak ogromną pracę wykonaną przez Autora oraz wszystkich tych osób, które podejmowały się dotychczas tego zadania. Dzięki temu możemy też sukcesywnie uzupełniać także te bibliografie, które są zamieszczone w Internecie.

Dariusz Szymikowski


1. Frinta A., MUDr. Aleksander Majkowski, „Slovanský Přehled”, R. 30(1938), č. 4, s. 171-172.
2. Red[akce], Kašubska výstavka, „Slovanský Přehled”, R. 30(1938), č. 7, s. 315-316.

----------------
Dariusz Szymikowski