Stojgniew napisał:
„Czy profesor Labuda cytował konkretne jakieś przpisy w fragmencie w którym wspomina o lustracjach?”

Podaję cały fragment dotyczący tej sprawy z książki Kaszubi i ich dzieje (Gdańsk 2000, s. 84-86):

W zupełnie innym ujęciu [profesor wcześniej omówił źródła kartograficzne – D.Sz] sprawę lokalizacji kraju Kaszub i Kaszubów stawiają zapisy znajdujące się w polskich lustracjach skarbowych i granicznych z XVI i XVII wieku, dotąd nie uwzględniane w dyskusji nad tą kwestią. Na przestrzeni XV-XVI wieku dokonywano wielu lustracji granic międzypaństwowych. W roku 1602 jakiś dobrze z "granicą koronną między pomorską i margrabską a Koroną Polską" obznajmiony ekspert tak scharakteryzował stosunki na granicy polsko-brandenburskiej:

"Anno Domini 1432 za króla Jagiełła Polacy w Nowym Margrabstwie (t.j. w Nowej Marchii) spaleli miast dwanaście i wszystkę spustoszyli, korzyść wielką tam stąd wygnali za Krzyżaków pruskich, którzy tę ziemię na ten czas trzymali, którą nie Margrabską ziemią, ale Kaszubską ziemią zwano. Krzyżacy, gdy się Prusiech mocy Polski odjąć nie mogli, rozumieli, że się i w Kaszubski także osieść przed Polski nie mogli. Przedali tę ziemię Frydrychowi margrabi brandenburskiemu za Male pieniądze za króla Kazimierza Jagiełłowicza Anno 1454. Od tegoż czasu ziemię Kaszubską Nowe Margrabstwo zowią."

Na pierwszy rzut oka widać, że jest to wiadomość rewelacyjna. Wynika z niej, że dobrze nam skądinąd znana Nowa Marchia została przez jakiegoś Wielkopolanina poczytana za poszukiwaną przez nas ziemię kaszubską. Czy jest to prawdopodobne? Łatwo sprawdzić tę informację, sięgając wcześniejszych, a także późniejszych lustracji skarbowych. Zestawmy odnośne teksty z lustracji województwa pomorskiego z roku 1565:

Wieś Leśno koło Brus: "Granica tej wsi z jednej strony z Kaszubami, z drugiej z starostwem albo powiatem mirakowskim."

Zamek Hamersztyn. Starosta tego grodu skarży się na "złych ludzi", albowiem gdyby "którego skarał bądź winą… albo więzieniem, wnet się ucieką do przyjaciół do Kaszub, którzy potem ogniem odpowiadają i palą."

Wieś Pierzchlewo. "Młyn tej wsi przyległy na rzece bystrej Br[d]a, która bieży z Kaszub z Dibrska jeziora…"

Wieś Lędyk. "Na granicach kaszubskich, od zamku 3 mile, robi folwarkowi Strączonej pieszo… Do tej wsi Landika przyszłą rzeka Kyda [t.j. Gwda], która dzieli Kaszuby z Krajną." I dalej "Granica z Prusswoldem, z Peterswoldem, wsiami królewskimi do starostwa przyległymi, k temu tą wieś rzeka Kiuda z Krajną od Kaszub dzieli." [tutaj przypis 19: Lustracja województwa pomorskiego 1565, wyd. S. Hoszowski, Gdańsk 1961, s. 20, 36, 61 i na co przy tej okazji pragnę szczególnie zwrócić uwagę, w odniesieniu do Świecia nad Wisłą lustracja przynosi zapis: "To miasto zbudowane jest blisko zamku nad Wisłą, po jednej stronie na południe, z drugą stroną miasteczka rzeka Bda (to jest: Wda) od Kaszub z jezior kościerzyńskich płynąca, które jeziora zowią Wdzidze" (s. 163). Lokalizacja średniowiecznych Kaszub także na terenie dzisiejszych Kaszub nie może w świetle tego zapisu ulegać żadnej wątpliwości.]

Również w lustracji skarbowej Prus Królewskich z roku 1624 o tej samej wsi Lędyk czytamy: "Mostowe. Wybierają tamże mostowe na rzece Kidzie, która dzieli Pomorską z Kaszubami."

Ale lustratorzy wymieniają też wsie kaszubskie na terenie samych Prus Królewskich. W opisie królewszczyzn z roku 1664 wymienili oni wsi kaszubskie oddane w dzierżawę panom Werdom, a mianowicie: Ninkowy, pustkowie Kamień, pustkowie Jeleń, pustkowie Pomięcino, wieś Czaple, Kielno, Szynwaldt (tj. Szemud) oraz Przodkowo i Bojan. [tutaj przypis 20: Lustracja województw Prus Królewskich 1624, wyd. S. Hoszowski, Gdańsk 1967, s. 168; Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, wyd. J. Paczkowski, Toruń 1938, s. 346-352).

W świetle tych przekazów widoczny jest fakt, że po pierwsze, Krajna stykała się z Kaszubami na rzece Gwdzie od Lędyczka aż po Czarne (Hamersztyn), z czego wynika, że Szczecinek, należący wówczas do księstwa zachodniopomorskiego, stanowił część Kaszub. Po drugie, do Kaszub należały też ziemie Nowej Marchii, ciągnące się na zachód od rzeki Drway aż po Odrę. Po trzecie starostwa Prus Królewskich (Kościerzyna, Mirachowo, Puck) były zaliczane do etnicznych Kaszub.

----------------
Dariusz Szymikowski