Straszne, że zrozumiałe? Wcale nie, bo mógłbym napisać to w jakimkolwiek innym języku północnosłowiańskim, a i tak będzie zrozumiałe dla każdego, kto ma z lingwistyką trochę styczności, wystarczy nawet podstawowa znajomość staropolszczyzny. Słowo pisane ma to do siebie, że łatwo wychwycić rdzenie i zredukować w wyobraźni wyraz o zmiany, które przeszedł. Bez znaczenia czy to będzie czeski, łużycki, białoruski czy pomorski. Czy to oznacza, że to wszystko to dialekty jednego języka? Bo w sumie czym się różni taki białoruski? Odjąć długie formy czasowników i akanie i przejście "g" w "h" (a nie, pardon, przecież to cecha wspólna, bo występuje w tym no... dialekcie kaszubskim ;)) to wypisz wymaluj kresowe polskie gwary! ;)

"Ponad to większość z cech Kaszubszczyzny jest obecne w innych dialektach polskich lub była jeszcze w staropolskim. Nawet szwa czy kaszubienie było spotykane, choćby w niektórych gwarach Warmii czy Mazowsza. Tak naprawdę więc niewiele jest innowacji czy cech dialektu kaszubskiego które zupełnie nie znane byłyby gwarowej polszczyznie (...)"

Tu będę polemizował, biorąc jako chlubny oręż północną kaszubszczyznę (a konkretnie słowiński), która jest najbardziej reprezentatywna względem natężenia cech pomorskich.

A. Proteza "v" w nagłosie przed "o" i "u" ("vot" - "od"; "vuczba" - "lekcja"). Cecha wspólna dla wielu słowiańskich języków (dla wczesnej staropolszczyzny również, lecz jedynie przed nosówką; ąglь > vąglь > węgiel), połabskiego, częściowo czeskiego, łużyckiego, białoruskiego, ukraińskiego, dla polskiego już niet. Także częściowo proteza przed "i" ("vigo", "věseň", "jarzmo", "jesień")
B. Liczba podwójna. W staropolszczyźnie właściwie już w rozkładzie, gwarowo jedynie szczątki (utracenie pierwotnego znaczenia, przejęcie roli l.mn. lub w funkcji grzecznościowej), w obecnej standaryzowanej kaszubszczyźnie podobnie, za to w słowińszczyźnie całkowicie zachowana pierwotna funkcja.
C. Końcówka przymiotnika r. m. i n. w D. "-evå" może szukać odpowiednika chyba jedynie w rosyjskim "-awa"
D. Alternacja "v" i u niezgłoskotwórczego, podobnie jak w białoruskim i ukraińskim, np. "prouda" (prawda), glouka (główka), knåupou (chłopców); w ostatnim przykładzie podobnie do dolnołużyckiego, również białoruskiego)
E. Utrzymanie grupy TarT to nie kilka archaizmów lecz znaczny procent całości (TarT lub TårT). Za archaizmy prędzej można uznać sporą, niezmienną od doby prasłowiańskiej, grupę TorT (np. "vuogord", "puomorz", "puovorz")
F. Zachowanie iloczasu, silnie dyftongiczna wymowa długich, akcentowanych głosek (brak dyftongizacji przed "r" i "ř" w przypadku dwu pierwszych); å -> åu, o -> ou; e -> ej
G. Odziedziczenie zaimka "jěn" rozminęło się ze staropolskim, gdzie stracił swoje znaczenie (w pomorszczyźnie utrzymał pierwotne), a zaczął oznaczać "ów który"
H. Końcówka celownika "-oju" w rzeczownikach r.m. i n., jak w języku dolnołużyckim, zamiennie z odprzymiotnikowym "-emu" i rzeczownikowym "-ovu"
I. Zachowanie czasu przeszłego złożonego i czasu zaprzeszłego.
J. Czas Perfectum
K. Zachowanie akcentu ruchomego
L. Brak ruchomego "e" raczej upodabnia pomorszczyznę do języka łużyckiego niźli gwar polskich
M. Spore nasilenie nieskróconych form czasownika, dużo większe niż w gwarach polskich (gdzie często ogranicza się do "stojać" i "bojać")
N. TołT -> TołvT, np. vołvk, žołvti (wilk, żółty)
O. Przedrostek sou- oznaczający ciężarność samicy, np. "souparszå" - "prośna (locha)"
P. Zamiennie pełne i skrócone formy bezokolicznika (pravuovac i pravác), przymiotników (slovinstjevå i slovinskå) i zaimków (jěvå i jå)
R. Wymiana g (h) i dz na z, jak w czeskim (Praha : Praze), np. "Ląborh:Ląbuorzæ", "ksoudz:ksąza"
S. Zupełnie inna głoskownia
T. Przysłówki i stopnie wyższe przymiotników w większości nie pokrywają się z formantami z polskimi odpowiednikami
U. Odmienna składnia, np. "smiåuc są těmu" - śmiać się z tego, "bic zvoun" - bić w dzwon
W. Częściowe przejście "g" w "h", np. "hvizdac" - gwizdać
Y. Częściowe przejście "k" i "g" w "ch", np. "cvichel" - ćwikła, "chrachot" - gruchot
Z. Duża część słownictwa, występująca tylko w gwarach i dialektach pomorszczyzny/kaszubszczyzny

Wiele innych pomniejszych cech, m.in. specyficzna realizacja niektórych grup spółgłoskowych, rs -> ř; skř -> kř, formanty (np. oznaczające pochodzenie -oun)

"Oczywiście wszystko można komplikować zapisami fonetycznymi, lasem dziwnych upstrzonych znaczków których żaden laik nie zrozumie i specjalnie wybraną unikalną leksyką."

To zapis wzorowany na Lorentzu, ale bardzo uproszczony i, mam nadzieję, dość czytelny. Do tego starałem się zastosować leksykę umożliwiającą odczytanie mojego wpisu, o prostych, wspólnosłowiańskich rdzeniach :)

Mogę spróbować zapisać to samo za pomocą ogólnokaszubskiego alfabetu, choć należy pamiętać, że nie oddaje on wtedy tych samych dźwięków

å niech będzie ô (czyt. jak szwedzkie å, czyli głębokie o)
ě niech będzie "ie", choć pamiętajmy, że "e" tam jest b. krótkie
samogłoski długie (z akutami) zapiszę jak krótkie
æ zapiszę jako szwa, choć ten dźwięk oddaje raczej ä (a pod akcentem jest to "a") i nie występuje on czasami w tych samych miejscach co w ogólnokaszubskim.
uo zapiszę jako ò, choć czytać go należy jako "uö", nie "ue" i labializacja występuje tylko pod akcentem.

Znajiemni glòs. Jôu są tiemu smiejã a mògã hwizdac nou to, ejż lik koużdi bëlë-wiadoumc natu cie b na stôurô mòwa da sã zdac s pòlastjim jãzekã, koc, ak wiesmë, to ńiejesta mòżńë. Ë ńiglë to boudzë mialo miastko, jôu b coul sã wo to prawac. Jiem ńijako pragli tiewô. Jôu tô ńiec tak barzo rziec, lë wòsoumië ti lëdzë sou prociwńikami naszi mòwë ako jãzeka, chtòri dòbrzë ńiewiedzou mouwic pomòrztji. Lë ceż jôu cã wot tô? Czestji tejż jidze zrozmiôuc, lë jie won dlôu tô dzelã pòlszcziznë? Nou jien wpis mouwi soum za siebië:)

"Upstrzonych znaczków" i tak porównywalnie... :)

Jak na moje, podobieństwa pomorszczyzny do staropolskiego w taki sposób dyskwalifikują kaszubski jako język, jak podobieństwa rosyjskiego, białoruskiego i ukraińskiego do staroruskiego ;)