I co największym paradoksem jest - najbardziej nacjonalistycznie nastawionym powiatem w II Rzeczypospolitej był ... powiat kartuski, w którym w 1910 roku zaledwie niecałe 1% mieszkańców uznawał język polski za ojczysty.

Kaszubi zwarcie głosowali na polskich nacjonalistów, co niewątpliwie świadczy o tym, że byli, są i będą Polakami. Dlatego wszelkie próby tworzenia narodu kaszubskiego można spalić w zasadzie wynikami wyborów z II RP.

Wygrywała Narodowa Demokracja Dmowskiego, nie zaś Chrześcijańska Demokracja Korfantego.