Co do tych trzech bastionów, to uważam że wysiłek liczony w jakiś jednostkach włożony w drugi i trzeci bastion przyniósłby największe korzyści. Wysiłek wkładany w ten pierwszy, bez powszechnej znajomości ujednoliconego języka kaszubskiego wsród Kaszubów przynosi własnie takie owoce jak w/w opinia Biskupa, czy kolegi Korda. Moim zdaniem największe efekty mogłaby przynieść edukacja rodziców, tak aby zachować przekaz pokoleniowy kaszubszczyzny i to literackiej. Lecz jak do nich dotrzeć i jak spowodować aby chcieli chcieć. Wydaje mi się, że w dzisiejszym świecie medialnym własnie poprzez media można by było dotrzeć do Kaszubów i zacząć ich edukować. Lecz niestety niema wsród nas takich ludzi i instytucji które mogłyby postawić sobie za cel stworzenie kaszubskiego radia czy telewizji. Pomimo ciągle rosnąsej lości inicjatyw oddolnych, imprez, wydarzeń ( co cieszy) " przyrost naturalny kaszubszczyzny " jeżeli mogę to tak nazwać, jest ujemny. Kiedy słyszę, że w okolicy jest pogrzeb jakiegoś Kaszuby, a znam jego rodzinę, to analizuję ich pod kątem przekazania języka, niestety wyniki moich analiz nie są pocieszające.
Na szkolnictwo za bardzo nie liczę, te 5 tys. dzieci które się uczą kaszubskiego to o wiele za mało ( co nie zmienia faktu, że wprowadzenie kaszubskiego do szkoły to wielki sukces ), kiedy patrzę jaki nacisk kładzie się obecnie na naukę języków zach. i jak przeładowany jest program moich dzieci w szkole, to mam obawy, czy aby kaszubski w szkole nie skończy jak serbo-łużycki, czyli jako niepotrzebny balast.
Marek Wałdoch