Panie Mirosławie - Drogi Krajanie Czyrszczaku!

Bardzo się cieszę, że po sporym upływie czasu mogę włączyć się do zapoczątkowanej przez Ciebie w 2004 roku na tym Forum dyskusji o naszych stronach i mieście.

W nurt polemiki opartej na odczuciach lokalnych patriotów, mieszkających w jednej z istotnych części naszej kaszubsko - pomorskiej Tatczezny - mianowicie odpowiadającej na zadane pytanie
Czy Czersk to Kaszuby?

Co prawda odpowiadałem na to pytanie już po cyklu artykułów publikowanych w ówczesnym Echu Czerska autorstwa red. Wiesława Glanera-

To już wtedy podjąłem tą polemikę m.in. w swych felietonach emitowanych na falach chojnickiego (wspaniałego- doskonałego) Radia Weekend.

W ubr. temat ten powtórzyłem tym razem w formie pisanych artykułów na łamach Naji Goche.

Może te numery, w których podnosiłem te kwestie dotarły do Ciebie, jak nie to można je przeczytać na stronie dwumiesięcznika ( www.talewski.kaszuby.pl) - NG nr 4,5,6/2006.

W związku z tym, że temat nadal wydaje się ciekawy pozwalam sobie

- będę to czynił w odcinkach by pobudzić i stopniować ewentualną dyskusję oraz do wypowiedzi i wydania opinii na ten na naszym Forum -

Dzisiaj pierwszy odcinek.

Serdecznie pozdrawiam

Zbigniew Talewski
Słupski CzyrszczakZbigniew Talewski

***
Czy Czersk to Kaszuby? (cz.I)

Takie pytanie na łamach Echa Czerska postawił redaktor Wiesław Glaner, wątpiąc w zaliczenie miasta do tego Regionu Pomorza. Opinię tą podparł politycznym passusem - osobiście sądzę, że dziś już nie chwytliwym - mianowicie stwierdzając, że to komuna w latach pięćdziesiątych z pobudek partyjno-propagandowych zezwoliła na nadanie nazwy „Kaszuby”, miejscowemu zespołowi folklorystycznemu, a przez to Czersk niesłusznie zarówno terytorialnie, jak i w świadomości społecznej został przez to włączony w obręb Kaszubszczyzny.

Otóż, co ja sądzę o tej opinii? Po pierwsze jako wieloletni działacz regionalny mający wiele doświadczeń (w tym przykrych) w kreowaniu w tamtym czasie realnego socjalizmu, pomorskiej tożsamości regionalnej, muszę się z całym szacunkiem odnieść do tego czerskiego przypadku, do przedstawicieli ówczesnej lokalnej władzy partyjnej, która zgodziła się na promocje nazwy Kaszuby, poprzez nazwanie ich nazwą, czerskiego zespołu regionalnego, wyłamując się tym samym z ogólnopolskich odgórnych dyrektyw unifikacji polskiej kultury.

Po drugie! Tak się składa, że w tamtych pięćdziesiątych latach byłem uczniem czerskiej dwójki (czerskiej szkoły podstawowej), w której działał kaszubski zespół taneczny. Byłem jego członkiem. Prowadziła go nauczycielka - Krystyna Czarnowską. Przy okazji wspomnę o tych, z którymi bawiłem się w tym zespole, były to koleżanki: Falkowska, Damrat, Czubkówna, koledzy: bracia Roman i Edek Dobeccy, Piotr Ostrowski, Ryszard Reszczyńskiego, Jerzy Strzelka, Czapiewski.

Wszyscy my, członkowie tego zespołu, nie posługiwaliśmy się językiem kaszubskim, który na całej ówczesnej kaszubszczyźnie był poza programami szkolnymi. Nie mniej podświadomie czuliśmy, że bawiąc się na regionalną nutę, promujemy lokalne, kaszubsko-borowiackie wątki z czerskiej tradycji i kultury. Ważnym było dla nas, że wtedy, podobnie, jak to jest dzisiaj, większość mieszkańców Czerska, sercem i duszą oddana jest swym starym, rodzinnym, pomorsko - kaszubskim korzeniom.

Oczywiście swe zastrzeżenia i uwagi redaktor Glaner nie odnosił do działalności tego szkolnego zespołu kaszubskiego, ale do tego dorosłego, który pod nazwą Kaszuby przez wiele lat działał przy czerskiej Fabryce Mebli, do zespołu, który przez lata przynosił Czersku sławę, daleko poza granicami Pomorza. Jak pamiętam zespół ten wielokrotnie uczestniczył w centralnych dożynkach w Warszawie oraz był oklaskiwany na licznych ogólnopolskich imprezach. W późniejszym okresie zespół ten skutecznie prowadził Jerzy Warczak oraz pani Miszewska. W tamtym to okresie poziom artystyczny zespołu niewspółmiernie wzrósł a z tym wzrosła sława czerskich Kaszubów i promocyjny wizerunek Czerska.

A więc na dobre, na przysłowiowe zdrowie wyszedł ten splot negowanych przez Echo Czerska okoliczności, w tym tych, w których tamta czerska władza zgodziła się, by w Czersku działał regionalny zespół kaszubski, który jak się przez te wszystkie jego lata działalności okazało, był z natury rzeczy autentyczny przez to, że był naturalną częścią terytorium i lokalnej kaszubskiej kultury, z której wyrósł. Przypomnę także,że podobny zespół, też kaszubski działał w Czersku przy spółdzielni Meblostyl.

Ale powróćmy do postawionego na początku problemowego pytania: czy Czersk to Kaszuby? Na to pytanie odpowiem tezą, jaką postawił wybitny historyk kaszubski profesor Gerard Labuda mianowicie: - że nie ma Kaszub bez Kaszubów.
Jak tak sformułowane, naturalne prawo, ma się do sytuacji czerskiej?. A więc ilu jest w grodzie nad Czerską Strugą, Kaszubów? Lub pytanie to sformułuje inaczej. Na ile żywa jest nadal w Czersku kaszubszczyzna i ilu czerszczan się z nią utożsamia?

Odpowiedzi na takie pytania szukałem m.in. w monografii socjologicznej, „Kaszuby”, wydanej w 1990 roku pod redakcją prof. Marka Latoszka.

Otóż - jak tam czytamy- granice Kaszub w przybliżeniu wytyczają miasta: od wschodu - Gdańsk i Czersk, od południa Chojnice i Człuchów, od zachodu Miastko Słupsk Ustka, od północy Bałtyk.

Z tego zakreślenia granic wynika, że Czersk stanowi pogranicze pomiędzy Kaszubami a Kociewiem i Borowiakami, stąd to w tym naukowym opracowaniu gmina Czersk, została zakwalifikowana do gmin częściowo położonych na obszarze dialektów kaszubskich. Z kolei miasto Czersk usytuowano poza tym terenem. A w całości teren ten określono, jako „czerskie pogranicze etniczne.”

Otóż zostało ono w historii tej ziemi wykreowane spośród długo jednorodnej jednolitej zbiorowości Pomorskiej. Przede wszystkim przez wiekową inwazję na te treny, zarówno języka niemieckiego jak i polskiego, za którego przyczyną, mowa kaszubska tu zanikła. Nie mniej, jak wynika z tych socjologicznych badań przeprowadzonych pod koniec lat 80-tych, na terenie miasta i gminy Czersk, dwie trzecie ludności mówiło lub rozumiało język kaszubski. Ci, co nie mówili tym językiem a go rozumieli, uważali się za pół-Kaszubów.

A więc, jak z badań wynikało, na 100% mieszkańców, 27% było Kaszubami, a w gminie ten odsetek wynosił 40 %. Tym samym w badaniach nie uzyskano wyniku, który by pozwolił powiedzieć, ze Czersk można identyfikować z obszarem Kaszub. Brak tej społecznej identyfikacji nie oznaczał, że przy przewadze mieszkających tu nie Kaszubów, a Borowiaków, Ci ostatni są etnicznie obcy do obszaru Kaszub i jego dialektów. Co ważne ta Borowiacka przewaga nie powoduje gwałtownego zanikania kaszubszczyzny na tym terenie. Postępujący w tym względzie proces asymilacji jest na tyle spokojny, że póki, co elementy kaszubskie na długo jeszcze, pozostaną w świadomości i kulturze Czerska.

A więc wobec powyższego nie sądzę, że możemy dzisiaj jednoznacznie odpowiedzieć sobie na to powtarzające się w tym felietonie pytanie, o kaszubskość Czerska, bowiem na razie tej będącej w mniejszości nie przyćmiła - świadomość, borowiacka-, która z natury swej rzeczy, ma swój rodowód i korzenie w tej pierwszej –kaszubskiej.

Stąd nie kusząc się na to by postawić przysłowiową kropkę nad „i”, póki, co spuentuje ten problem stwierdzeniem, że my, zarówno Kaszubi, jak i Borowiacy a także Kociewiacy, zamieszkujący to bliskie sercu każdemu z nas terytorium, i miasto, zarówno w historii, jak i teraz przynależymy do słowiańskiego plemienia Pomorzan, którzy dzisiaj, stanowią znaczącą część państwa polskiego. /-/

*Jest to tekst mojego felietonu, który prezentowałem 11.02.2001 r. na antenie Radia Weekend Chojnice /tz/
.
***

Dziękuję

Zbigniew Talewski
Słupski Zaborak/Goch

----------------
„Nigde do zgube
Nie przyńdą Kaszube
Marsz, marsz za wrodziem!
Me trzymome z Bodziem..."
(H. Derdowski – Hymn
Kaszubski)
Pisownia m.in. za "Muzyka Kasz...