19 marzec: Święto Jedności Kaszubów i Pomorzan

Fundacja „Naji Gochë”
na rzecz pamięci o Dniu Jedności
Kaszubów i Pomorzan


10 marca 2007 roku minęła 370 rocznica śmierci ostatniego Gryfity – księcia Bogusława XIV (1580 – 1637).- władcy Zjednoczonego Księstwa Zachodniopomorskiego, w którego w skład wchodziła ziemia (księstwa) szczecińska, wołogowska i sławieńsko – słupska. (po Bytów i Lębork włącznie)

Był on najmłodszym synem Bogusława XIII i Klary brunszwicko-luneburskiej. Urodził się on 31 III 1580 w Bardzie (Barth). W młodości i na początku swego panowania zwiedził zachodnią Europę. Po śmierci braci i stryja, w 1606 w wyniku układu sukcesyjnego wraz z bratem Jerzym przejął okręg Darłowa, a w 1617 także domenę bukowską. Po bracie Franciszku w 1620 został księciem szczecińskim, odstępując młodszemu bratu Ulrykowi Kamień, Darłowo i Buków. Po śmierci Ulryka w 1623 i Filipa Juliusza wołogoskiego został w 1625 roku, jak wyżej wspomniałem - księciem całego Pomorza Zachodniego

Po jego bezpotomnej śmierci zakończyła się przeszło 550 letnia suwerenność państwa pomorskiego i ziem kaszubskich. Suwerenni Gryfici, jako jedyni od początków XIII wieku oficjalnie tytułowali się m.in., jako książęta kaszubscy.

Warto przypomnieć, iż żoną Bogusława XIV była księżna Elżbieta (1580 – 1653) córka Jana Młodszego ze Szlezwiku-Holsztynu i Elżbiety, córki księcia Brunszwiku. Mieszkała ona na zamku w Darłowie, tam zmarła i została pochowana. Obecnie jej prochy znajdują się w Mauzoleum Pomorskim w Kościele Mariackim w Darłowie. Spoczywa ona obok księżnej Jadwigi Szczecineckiej (Brunszwickiej) , wdowy po księciu Urlyku Gryficie (1589-1622) i obok Eryka I Pomorskiego (1382 – 1459) władcy Dani, Szwecji, Norwegii i Pomorza. Na okolicznościowym znajdującym się tam epitafium czytamy m.in., że spoczywa tu : „Elżbieta /.../ Księżniczka Duńska, księżna Pomorza, Kaszubów i Wenedów, Rugii i Gryfii...”

Książę Bogusław XIV był bratem Anny de Croy – Gryfitki i stryjem jej syna, księcia Bogusława Ernesta, którego był opiekunem i wychowawcą. Księżna Anna i jej syn rezydowali na zamku słupskim. W ich władaniu było także Smołdzino i Bytów. Oboje po swej śmierci zostali złożeni w podziemiach ówczesnego kościoła zamkowego, dzisiaj p.w. św. Jacka w Słupsku, w którym spoczywają po dzień dzisiejszy.

Już podczas panowania Bogusława XIV, państwo pomorskie nieuchronnie chyliło się ku całkowitemu upadkowi i uzależnieniu wobec Brandenburgii i królestwa szwedzkiego.

Nie zapobiegły temu poczynania ochronne podejmowane przez księcia , który starał się m.in. zachować suwerenność Pomorza a podczas działań tzw. wojny trzydziestoletniej zabiegał on także bezskutecznie o neutralność swego państwa. Po Pomorzu grasowały wówczas bezkarnie wojska cesarza niemieckiego doprowadzając kraj do upadku gospodarczego.
W 1630 roku pod hasłem ratowania protestantyzmu wylądowały na Pomorzu wojska Gustawa Augusta, króla Szwecji, które na terenie Pomorza stoczyły ciężkie walki z wojskami cesarskimi. Wobec tych faktów książę Bogusław XIV był bezsilny. Z tego m.in. powodu podupada na zdrowiu i wkrótce umiera.. Po jego śmierci powołana została Rada Regencyjna, która rządzi Pomorzem do czasu zawarcia układu rozbioru Pomorza, jaki w 1648 roku zawarły z sobą Brandenburgia i Szwecja w Westfalii. Na jego mocy Brandenburgii przypadły ziemie południowo pomorskie a Szwecji obszar nadbałtycki, włącznie z ziemią słupską.

Do uroczystego pogrzebu księcia zobowiązały się wspólnie oba te państwa . Niestety odbył się on dopiero po 17 latach od jego śmierci i to tylko dzięki dobrej woli króla szwedzkiego. Odbył się on 25 maja 1654 roku.

Z okazji tej uroczystości m.in. wybito wiele monet oraz medali. Jeden z nich: półtalar medalowy z 1654 roku (jest on w posiadaniu Muzeum Narodowego w W-wie) nawiązuje w swojej treści do legendy i ikonografii nawiązującej do postanowień pokoju westfalskiego (1648), na mocy, którego Pomorze Zachodnie podzielone zostało – jak wspominałem już wyżej- pomiędzy Szwecję i Brandenburgię. Na tym i innych medalach, kraje te i ich władzę nad Pomorzem symbolizują młode pędy odrastające od ściętego pnia dębowego, symbolu wygasłej dynastii Gryfitów.
Bogusław XIV został pochowany obok innych książąt pomorskich w kaplicy zamkowej w szczecińskiego zamku. Zniszczenia działań II wojny światowej przetrwała cześć grobów książęcych w tym Bogusława XIV.

Z chwilą odbudowy Zamku Szczecińskiego i utworzenia w nim m.in. placówki muzealnej i siedziby innych instytucji kulturalnych oraz użytku publicznego, zadecydowano przenieść z niego prochy książąt w inne godne miejsce, gdzie nie będzie naruszany spokój ich wiecznego spoczynku. Wybór padł na szczecińską katedrę pw. Św. Jakuba Apostoła. Z tym, że sarkofagi, jako cenne i godne szerokiego upowszechniania zabytki kultury pomorskiej, pozostały na terenie zamku, jako cześć ekspozycji muzealnej

Ta szczególna uroczystość przeniesienia prochów władców pomorskich z byłej kaplicy zamkowej odbyła się 25 III 1995 r. Z tej m.in. okazji Dyrekcja Zamku Książąt Pomorskich ufundowała w katedrze wspólny sarkofag, ozdobną kratę i dziesięciopolowy witraż dynastii Gryfitów, który wykonała Irena Kisielewska. Na ten książęcy pochówek w katedrze wyraził zgodę i poprowadził tą pomorską uroczystość patriotyczną, ks. abp Marian Przykucki, ówczesny ordynariusz diecezji szczecińsko – kamieńskiej..

Ks. abp. Marian Przykucki przed objęciem diecezji szczecińskiej był biskupem , ostatnim ordynariuszem diecezji chełmińskiej, której stolicą był Pelplin.

Obok doczesnych szczątek księcia Bogusława XIV , złożone są w tej kaplicy także prochy:

-księcia Bogusława XIII (ur. 1544 r., zm. 1606 r.) syna Filipa I i Marii, córki elektora saskiego;

-księcia Filipa II (ur.1573 r., zm. 1618 r.) syna Bogusława XIII i Klary, córki księcia Anhaltu;

-księżniczki Anny Marii (ur. 1567 r., zm. 1618 r.) córki elektora brandenburskiego i wdowy po księciu Barnimie XII;

-księcia Franciszka I (ur. 1577 r., zm. 1620 r.) syna Bogusława XIII i Klary, córki księcia Anhaltu;

-księcia Ulryka I (ur. 1589 r., zm. 1622 r.) syna Bogusława XIII i Klary, córki księcia Anhaltu;

Ostatnio staraniem dyrekcji szczecińskiego Zamku Książąt Pomorskich została odnowiona tablica głosząca, że jest to: „Grobowiec Najznakomitszych Wodzów i Książąt Pomorskich”.


Sama katedra pw. Św. Jakuba, która jest aktualnie poddawana renowacji - zbudowana została w 1187 r. W XIII i XIV w. wzniesiono dwie masywne wieże, a wokół ambitu utworzono wieniec kaplic. Świątynia ta była wielokrotnie przebudowywana. W 1944 r. podczas nalotów alianckich została poważnie zniszczona. Jej odbudowę w stylu gotyckim zaczęto w 1972 r wraz z powołaniem diecezji szczecińsko-kamieńskiej. W 1983 r. papież Jan Paweł II podniósł katedrę do godności bazyliki, a w 1987 r. odwiedził ją osobiście. Wyposażenie katedry jest skromne, lecz unikatowe, jak np. tryptyk z Ciećmierza z XIV w. oraz pięta z Lubniewic z XV w. Warto w niej także obejrzeć: barokowe płyty nagrobne, chrzcielnicę, epitafia. Pod ołtarzem jest relikwiarz ze szczątkami św. Ottona. We wschodniej ścianie znajduje się największy na Pomorzu Zachodnim witraż (87 m2) przedstawiający Matkę Kościoła z Dzieciątkiem, Ducha Św. i postacie związane z dziejami kościoła na ziemiach szczecińskich. Na ścianach, filarach i w kaplicach można oglądać także liczne tablice pamiątkowe. Przed kościołem znajduje się dzwon "Wielki" z 1682 r. Przy prezbiterium katedry, od strony południowo - wschodniej, znajduje się zrekonstruowany z powojennych zniszczeń, gotycki budynek wikarówki.

Z okazji przypadającej 10 marca 2007 roku, 370 rocznicy śmierci ostatniego Gryfity, i przypadającego 19 marca Dnia Jedności Kaszubów, zwróciłem się do pani Alicji Łojko, kustosza Książnicy Szczecińskiej, która jest (jak sama stwierdza byłą szefową tego oddziału, bowiem zawiesił on swą aktywną działalność) prezesem Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego w Szczecinie, oraz do przyjaciela z lat naszej dawnej i wspólnej działalności na niwie upowszechniania kultury, do Konrada Szulca, wicedyrektora Zamku Książąt Pomorskich z prośbą o wspólne podjęcie działania na tą rocznicową okoliczność.

W efekcie pani prezes z swoją koleżanką z Książnicy przygotowały wystawkę starych dokumentów i książek związanych z rządami tego władcy. Wystawka ta została zatytułowana: „Bogusław XIV 1580-1637 Ostatni Władca Księstwa Pomorskiego 370 rocznica śmierci”

Zwróciłem się także o pomoc i o sprawowanie okolicznościowej modlitwy do abp. seniora Mariana Przykuckiego, który jednak, – co jest zrozumiałe ze względu na swój dostojny wiek i stan zdrowia – nie był w stanie zadośćuczynić mojej prośbie i inicjatywie, którą zaakceptował, udzielając swego błogosławieństwa.

A więc 10 marca stanąłem przed grobowcem naszych przodków, wielkich książąt Pomorza i Kaszub. Złożyłem u jego podnóża symboliczną wiązankę kwiatów z szarfą: „Bogusławowi XIV ostatniemu z suwerennych władców Pomorza i Kaszub w 370 rocznicę śmierci – Fundacja „Naji Gochë” Słupsk/Borowy Młyn 10.03.2007 r.”

O poprowadzenie symbolicznej modlitwy za pamięć księcia, poprosiłem znajdującego się z innych powodów w katedrze szczecińskiej ( współsprawołał on uroczystą mszę świętą, jaka akurat się odbywała w intencji śp. księdza Tichnera z okazji 3 dniowej imprezy, jaka odbywała się w Szczecinie pt. „Pamiętamy o Tichnerze) ), zakonnika z Klasztoru z Jasnogórskiego - Ojca Tadeusza Bednarskiego, który nie odmówił mi tej posługi.

Sam ojciec w kontekście ( nie tylko ) sprawowanej modlitwy z okolicznością związaną z rocznicą śmierci tego ostatniego księcia Pomorza był postacią wielce symboliczną, łączącą w tej mistycznej więzi obrządku modlitwy - Polskę z Pomorzem. Ojciec Tadeusz pochodzi z kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Sprawował on m.in. posługę duszpasterską na terenie Kamienia Podolskiego i Gródka, wspomagając tamtejszych kapłanów w odbudowie i wznoszeniu nowych świątyń. Jest on m.in. redaktorem Radia Jasna Góra, współpracuje także z Radiem Maryja i Telewizją Trwam.

Jestem niezmiernie wdzięczny Ojcu Tadeuszowi za tą wspólnie odbytą modlitwę. Tak samo serdecznie dziękuję pani Alicji Łojojko za podjecie tej inicjatywy i okolicznościową wystawkę.

Dziękuję także wszystkim tym, co w tej świątyni łączyli się ze mną ( nieznając nawet okoliczności mej manifestacji) w modlitwie i wyrażających wielkie zainteresowanie rocznicą. Szkoda, że takiego zainteresowania nie okazała (mimo mojej prośby przebywająca w katedrze, ekipa szczecińskiej telewizji , kręcącą relację z wyżej wspomnianej imprezy „Tichnerowskiej”.

Sadzę, że Fundacja osiągnęła zakładany cel, zaznaczając obecność Kaszubów w historii i dniu dzisiejszym Szczecina, niegdyś stolicy słowiańskiego państwa pomorskiego Gryfitów.

Do niniejszej informacji załączam wykonane przez siebie i przy pomocy przygodnych obserwatorów – kilka okolicznościowych zdjęć.


Zbigniew Talewski
Fundacja „Naji Gochë”
www.talewski.kaszuby.pl
www.mojemiasto.slupsk.pl
gochy@op.pl


Szanowny Panie Staszku Geppert - Redaktorze Naczelny i Moderatorze
niniejszego, najznakomitszego Forum Kaszubsko – Pomorskiego, uprzejmie proszę o opublikowanie zdjęć, które przesyłam bezpośrednio na osobisty adres mailowy.
Niestety nadal ani mię ani proszonych o tą czynność „specom” nie udaje się przesłać naszych zdjęć bezpośrednio na stronę Zasobów K-P.
Dziękuję! /tz/

----------------
„Nigde do zgube
Nie przyńdą Kaszube
Marsz, marsz za wrodziem!
Me trzymome z Bodziem..."
(H. Derdowski – Hymn
Kaszubski)
Pisownia m.in. za "Muzyka Kasz...