Mocno upraszczając, działacze kaszubscy od XIX wieku zaczynając ciągle dochodzili do wniosku, że poza kwestią językową, z pozostałymi mieszkańcami Pomorza łączy ich praktycznie wszystko. Nie bez znaczenia była tutaj dobra znajomość całego Pomorza. Od Ceynowy zaczynając, każdy z nich zatrzymywał się w swoim życiu w Toruniu, Gdańsku, Kociewiu i Borach.

Te doświadczania, pogłębione dodatkowo badaniami historycznymi utwierdzały w nich wizję jedności Pomorza.

Nawet zrzeszińcy, tak podkreślający kaszubskość, w sferze politycznej i społecznej odwoływali się do idei Wielkiego Pomorza. Bynajmniej nie chodziło im tu o synonim Kaszub (polecam wypowiedź Feliksa Marszałkowskiego odnotowaną przez Józefa Kisielewskiego z 1938 roku) , ale o projekt, gdzie wszyscy pomorscy autochtoni będą u siebie gospodarzami, a który wzmocni Polskę.