Projekt utworzenia Państwa Kaszubskiego przedstawił dwukrotnie ks. Kamil Kantak, młodokaszuba, zresztą rodowity Wielkopolanin. Myśl ta pojawiła się w związku z wybuchem I wojny światowej i ogólną destabilizacją polityczną. Projekt przechodził drobne modyfikacje, ale zakładał, że w Państwie Kaszubskim byłyby równouprawnione 4 narodowości: kaszubska, polska, niemiecka i rosyjska. Tak pojęte Kaszuby miały być sfederowane z carską Rosją. Pomysł Kantaka wypłynął w prywatnej korespondencji z Karnowskim, który nie był nim chyba zachwycony oraz na łamach rosyjskiej prasy w Petersburgu.

O szczegółach sprawy pisze prof. Józef Borzyszkowski, tytułu książki nie pamiętam - to praca o regionalizmie kaszubskim z lat osiemdziesiąych (cieniutka, kartonowa zielona okładka).

* * *

Delegacja kaszubska miała się spotkać z Bierutem, była to prowokacja oficera LWP, a zarazem agenta NKWD płk. Anatola Zbaraskiego, postaci zagadkowej. Pisze o tym Bolduan, Marek podał gdzie.

* * *

Po raz kolejny myśli Kaszubów skierowały się na Wschód w 1961 r., gdy Jan Rompski przygotował memoriał do Chruszczowa. W skrócie: chodziło o powstrzymanie polonizacji Kaszubów. Nie wiadomo na ile memoriał był wyrazem przewrotnie pojętej realpolitik, desperacji autora, czy chwytem taktycznym. Podobnie jak pomysł Kantaka nie miał on cienia szanscy na realizację. Gdyby ZSRR poparło jakikolwiek ruch odśrodkowy pośród państw obozu socjalistycznego, byłby to kamień, od którego poszłaby w ruch cala lawina.

* * *

Z dziejów niedoszłego Państwa Kaszubskiego w najnowszej historii warto jeszcze przypomnieć projekt federacji Kaszub z Wolnym Miastem Gdańskiem, wysunięty przez... wielkopolskich endeków po zamachu majowym 1926 r.

----------------
----------------------------------------------------------------
- Panie Marszałku, a jaki program tej partii?
- Najprostszy z możliwych. Bić kurwy i złodziei, mości hrabio.

(Józef Piłsudski do hr. Skarżyńskiego)