1. @ Tytus


Część tych nazw, jak Reboki, Belocy czy Gochy, była w użyciu u samej ludności. Już w połowie XIX wieku źródła wymieniają Rebokow i Beloków. Niektóre z tych nazw mogą być rodzime i powzięte od wykonywanych zajęć i czynności (Reboki) lub siedzib (Lesoki, Gochy). Inne mogą być wtórnie przyswojonymi exonimami uzywanymi przez sąsiadów (Beloki).


To, że Rebocy nie wiedzieli zbyt wiele o Krebanach czy Gochach wynika pośrednio z pism samego Ceynowy - pierwszego kaszubskiego etnografa. Znał on szeregu rodzimych nazw własnych na Pomorzu, ale nie znał Gochów i Kreban i nigdy o nich nie wspomnial. Kaszbów dzielił na "Fejn-Kaszebów" z Nordy, ktorych dzielił na kilka odłamów uzywając ich rodzimych mian, oraz na "Grebów" spod Kartuz o których mówił "Polochy" i właściwie na tym kończył. Nie znał ich nazw i przezwisk. Dalej już wymieniał Borowiaków i Krajniakow. Ceynowa także nie czynił wyraźnego rozdziału między grupami kaszubskimi a polskimi wszystkich wrzucając do "pomorskiego" worka, co zresztą wytknął mu Lorentz. Nie jest to jednak niczym nadzywczajnym.


W owych czasach niewykształocny i niepiśmienny chłop znał tylko najbliższą okolicę, w której bywał, chodził na targi, odpusty itd. Autor dziennika poznańskiego z połowy XIX wieku sam przyznaje że nawet w społeczności wielkopolskiej "Kaszuby" były ziemią nieznaną. Tożsamość prosty chłop budował w oparciu o wyznanie i lokalną wspólnotę. Sam konerwatywny charakter kaszubskich gwar oraz ich znaczne zróżnicowanie wskazuje na względnie malą ruchliwość kaszubskich społeczności o czym pisał Lorentz w Zarysie Etnografii...


Zresztą same warunki geograficzne utrudniały takie kontakty. Ludność kaszubiącą rozcięgnięta przez 5 powiatów w długim pasie od Pucka po Chojnice nie tworzyła zwartego skupiska osadniczego. Z jednej strony mamy wsie porozrzucane wśród lasów i jezior, skupione wokól małych ośrodków miejskich, a z drugiej osady rybackie utrzymujące kontakt z Gdańskiem.


Cytat:


A to jest dobre pytanie. Ja jeszcze pamiętam czasy i miejsca gdzie sami Kaszubi niechętne uzywali tej nazwy. Prznajmniej w kontaktach z Polakami z glębii kraju. Jednak"Kaszuby" nieustannie promuje sie w mediach, w prasie, w przewodnikach od początku XX wieku. Promuje się też tożsamości lokalne, jak "Gochy". Są inicjatywy wychodzące od ZKP czy osób prywatnych.


Sam jestem ciekaw jak dziś to wygląda. Kto kogo uważa za Kaszubów i kto sam siebie tak opisuje. Sądze, że na pewno przoduje w tym powiat kartuski - najmniej wystawiony na kontakty z turystami i większymi agolmeracjami. To tylko moje subiektywne wrażenie.



2. @ Pan Dariusz

Owszem, w źródle jest mowa o okolicach Gdyni tylko, że z tego właściwie niewiele wynika, bo źródło nie umiejscawia tam pogańskich Kaszubów. Może przedstawić mi Pan argument/dowód, że źródło utożsamia Kaszubów z mieszkańcami Pomorza Gdańskiego? I że pamięć wydarzeń z Translacji przetrwała u Kaszubów gdyńskich?


Ja niczego nie odrzucam per se. Nie zamykam prawdy w więzieniu. Być może w kazdej legendzie jest ziarnko prawdy. Być może i ta kryje w sobie odległe echa prawdziwych wydarzeń. Być może opisuje wydarzenia jakie miały miejsce na Pomorzu Gdańskim i być może przez pogańskich Kaszebów autor miał na myśli mieszkańców najbliższych okolic Gdańska. Być może.... Ale żadną miarą taki obraz rzeczywistości nie wynika bezpośrednio z przekazu. Źródło to zwyczajnie nie daje nam bezpośrednich podstaw do utożsamiania Kaszubow z ludnością Pomorza Gdańskiego i żadna retoryka tego nie zmieni.

Źródło wymienia Kaszubów w kontekście Pomorza Gdańskiego = fakt.

Źrodło nazwya mieszkańców okolic Gdańska Kaszubami = domysł.


Zwrócę uwagę na pewien cytat. Podróżnicy przybyli do Gdańska do ziemi zwanej Pomorzem. Po czy mamy: " Ibi fuerunt ultimo ab incolis illius terre spoliati" Jakie znaczenie ma tutaj Pomorze? Czyją ziemię niszczyli Kaszubi? Gdzie mieszkali Kaszubi? Gdzie znajdowalo się to miejsce opisane jako "ultimo ab incolis"? Czy autor Translacji miał dokładne pojęcie o tym kim byli Kaszubi i gdzie mieszkali czy powtarzał jakąs legendę? Na żadne z tych pytań nie możemy udzielić wyczrpującej odpowiedzi w oparciu o same tylko źródło.


W "Korekcie..." zamieszczonej w Pomeranii, źródło datuje się na pierwszą połowę XIV wieku, a czasy legendy na panowanie Sobiesławiców. XIV wiek, czasy panowania zakonu krzyżackiego to czasy gdy ludność Pomorza Gdańskiego zwano w dokumentach od Gdańska po Lębork, "polensche". Translacja na pewno wiążę nazwę Kaszubów z Pomorzem. Pytanie tylko w jaki sposób i na jakiej zasadzie?


3. @CzDark


Zadam Ci pytanie. Czy wiesz jak kształtowały się przemiany jezykowe i jak rozpowszechniała się przestawka w czasie i w przestrzeni? Jeśli tego nie wiesz to polecam podstawowe podręczniki do dialektologii autorstwa Urbańczyka i Dejny. Mogę Ci wyszukać wcześniejsze artykuly Nitscha. Upowszechnienie się przestawki nie zaszło w ciągu jednego pokolenia i nie objęła naraz wszystkich ziem i plemion polskich. Ponad 30 toponimów bez przestawki typu "karw" lub "gard" z obszaru całej polski, jak i relikty typu "karw" czy "słodzona" świadczą o tym, że proces ten definitywnie nie zakończył się nawet w XX wieku. Zresztą przestawka objęła też i gwary kaszubskie. Więc teza jakoby kiedyś w przeszłości istniało 100% i wyraźne rozgraniczenie między dialektem staropomorskim i staropolskim w używaniu starej grupy TarT jest niczym nie popartym widzimisię.



Co do Powiśla, okolic Starogardu, Świecia i Krajny - to, ze Kantzow opisywał je jako "pomorskie" względnie "kaszubskie" jak i to, że przejsciowo władali nimi Pomorzanie nie przesądzą o jakiejś etno-językowej kaszubskości. Bo i pomorskie ziemie aż po Recz, Stare Drawsko i Chojnicy opisywane były jako "polskie" czy też "wielkopolskie". Mamy "polski Cekcyn", i ponad 13 innych "polskich" miejscowości z Pomerelli, Krajny i Ziemi Wałeckiej, z Polnisch Ossenkopp pod Kościerzyną włącznie.



Pomiędzy każdym dialektem i językiem słowiańskim były pasy przejściowe. Pisał o tym Nitsch i pisał Urbańczyk. Takie przejściowe dialekty istniały na Ziemi Lubuskiej - dialekty Jakubicy i Megissera. Istnieją do dziś na Zaolziu, Spiszu, na Podlasiu i istniały w Borach Tucholskich. Te rubieże językowe na pewno były płynne i przesuwały się zaleznie od kolonizacji, wojen i innych wydarzeń. Jednak zróżniowanie dialektalne Słowiańszczyzny Zachodniej nie odbywało się skokowo, drastycznie. Z jednej strony nazwy typu Cekcyn wskazują na wpływy pomorskie. Z drugiej taki np. Starygród wskazuje też na polskie. Nitsch dość wyraźnie pisał, że Krajna i Bory a zapewne także i Kociewie stanowiły własnie taki przejściowy obszar między dialektami polskimi z Wielkopolski i Kujaw, a pomorskimi. Późniejsza dywergencja Kociewia była wg. niego skutkiem świeższej daty intensywnej kolonizacji idącejod strony Ziemi Chełmińskiej i Kujaw. Jeszcze w XIX i XX wieku spychała ona zarówno dialekty kaszubskie jak i gwary borowiackie dalej na zachód. Nitsch był jednak zdania, że w średniowieczu dialekty typu krajniackiego i borowiackiego sięgały dalej na wschód i były pierwotnymi gwarami tej cześci Pomorza.



Charakterystyczne jest, że Nitsch wyraźnie tkwił w przekonaniu, że tych gwar przejściowych nie można jednoznacznie przeciągać na "polską" czy "kaszubską" stronę na podstawie pojedynczych tylko zjawisk językowych. Bo te mogły się zmienić, ulegać zanikowi lub intesyfikacji na przestrzeni wieków. Napisał nawet sprostowanie do Lorentza apropos określania gwar Krajny jako pierwotnie pomorskich. To jest właśnie niebezpieczeństwo rzutowania dzisiejszych zjawisk na czasy przeszłe i uogólniania.



Jeszcze @ Tytus


Co do nazw rodzimych to przynajmniej dla Gochów i Reboków mamy dowody ich uzywania przez sam lud, odpowiednio u Lorentza i ks. Golebiewskiego. Lesoków i Beloków wymienia sie juz w polowie XIX wieku ale na takie bezposrednie swiadectwa sie nie natknalem. Jednak popularnosc tych nazw wsrod ludu zdaje sie potwierdzac Lorentz w "Zarysie...". Stosowny fragment z Lorentza znajduje sie tutaj:

http://naszekaszuby.pl/modules/newbb/viewtopic.php?viewmode=thread&topic_id=1116&forum=2&post_id=7624

Jak widac Ceynowa, który przeciez byl czlowiekiem wyksztalconym z znacznym zamilowaniem do historii oraz etnografii Kaszub, nie orientowal sie dokladnie w stosunkach etnicznych. Jego pojecie Kaszub odbiegalo od tego jakie kresli w omawianym artykule Lorentz. Ceynowa byl dosc dobrze zorientowany w nazwach rodzimych z powiatów puckiego, wejherowskiego i kartuzkiego - a wiec tych które do Kaszub wliczala takze XIX wieczna polska prasa, i w tych w których pruska administacja dosc powszechnie wydzialala ludnosc kaszubska, a nawet koscierzynskiego. Jednak nie znal on kompletnie nazw Gochów i Krebanów - najdalej na poludnie wysunietych grup kaszubiacych. Lorentz pomija tu tez jeden wazny cytat w którym Ceynowa tytuluje Grob-Kaszubów z Sianowa i Mirachowa "Polochami".



Widac wiec dosc dokladnie, ze w XIX wieku z perspektywy pólnocnego Kaszeby wywodzacego sie z Nordy, mowa i etnos "poludniowców" i to juz z okolic Kartuz byla inna. W przekonaniu Ceynowa zanieczyszczona. Dlatego Norde zwie on "Fejn-Kaszubami". Poludnie zas bylo na tyle inne ze zyskiwalo w ustach Kaszuby ze Slawoszyna miano "Polochów". Natomiast o istnieniu jeszcze jednej, trzeciej i najdalej wysunietej grupy kaszubiacej, owego "glebokiego poludnia" Kaszub - Gochów i Zaborów z powiatów czluchowskiego i chojnickiego, które Tetzner opisuje jako zupelnie spolszczone i na którym Parczewski odnotowal stwierdzenia typu "Jo jem Poloch" "jo ide z Polszy", nasz pierwszy kaszubski etnograf z Nordy nie wiedzial zbyt wiele lub zgola nic.


I trzeba tu podkreslic, ze Ceynowa jako osoba wyksztalcona, oczytana, podrozujaca i zorienotwana w historii i etnografii, reprezentowal wówczas szczyt samouswiadomienia kaszubskich elit. Jego punkt widzenia z pewnoscia byl ostrzejszy i odbiegal od pogladów przecietnego kaszubskiego chlopa czy gbura.