artykuly-Z nowima technolod¿ama na Kaszëbë
Losowe zdjêcie
Chocielewko
Pomerania
Wygl±d strony

(2 skórki)
Z nowima technolod¿ama na Kaszëbë
Author: Stanis³aw Geppert (sgeppert at nigdzie dot eu)
Published: 17.09.2003
Rating 2.00
Votes: 1
Read: 4579 times
Article Size: 10.9 KB

Printer Friendly Page Tell a Friend

Wastnë i Wastowie,

Aleksandra Bella, czej òn pòkazywô³ swój aparat do transmisëji g³osu przez elektryczny kabel, chtos zapitô³ jaczi z tegò aparatu mò¿e bëc pò¿itk. Wënalô¿nik miô³ rzek³é, ¿e pò prôwdze to òn ni¿ôdnégò pò¿itkù nie widzy. Dzysô më wiémë, ¿e òn ni miô³ prôwdë, wié to kò¿den chto miô³ gôdóné przez telefón.

Wënalôzk Bella i Jinternet par³±czi to, ¿e jedno ë drëd¿é bëlno s³u¿± kòmùnikacëji midzë lëdzama. Kò¿den wié, ¿e telefón par³±czi lëdzy, do ti swi±dë òdwo³uj± sã nawet zachãcbë jedny z telekomunikacëjnëch pòdjimiznów. Dzysô jesz nié tak wiele lëdzy wdôrzi, ¿e takô, strzódë wielu jinszych, je té¿ rolô Jinternetu. W zachach nôukòwëch abò jigrach i sécowych grôwkach m³odëch lëdzy to mo¿e jész jo, ale jaczi mò¿e bëc pò¿itk z nëch bezdusznëch bajtów ë kòmpùtrów w hùmanistice, kùlturze ë òsoblëwie w kaszëbiznie?

Jô móm rzek³é, ¿e mò¿e bëc. ¯e tak jak przez Jinternet je mò¿no grac w Quake-a abò zazerac do swòjégò bankòwégò konta, je mò¿no równak przedstawiac kaszëbiznã, ùgwesniac ji wôrtnotã, prezentowac i wëmieniwac ùdbë, ùzgôdniwac wëspólné dzejanié. I dzysô jem rôd, ¿e redakcëjô Pomeranii – cz±dnika, chtëren mô wiôld¿é zas³ëd¿i w kreòwanim jintelektualnégò der¿enia kaszëbiznë – dozdrza zdatnosc Jinternetu w pòwô¿nym kôrbienim ò kaszëbiznie. Mój jinternetowi dokôz – serwis Zasoby Kaszubsko-Pomorskie – je próba taczégò pòkôzaniô kaszëbiznë i pòkôrbieniô ò ni.

Dosebno jak skrów (nawetka Òrmùzdowëch), je nôczãscy wicy ni¿ jedna, tak jinternetowëch starnów na chtërnëch je cos rzek³é ò Kaszëbach, je dosc tëli i bë³o ju przódë mòji starnë, na przëmiôr starna Zrzeszeniégò. Równak mòj± ùdb± bë³o zrobic wicy jak le prezentacëj± jedny organizacëji abò k±ska wiadë ò Kaszëbach. Jô miô³ za cél przërëchtowac serwis, chtëren cëzyñcom bë dôwô³ òbrôz ¿ëwi, fùl bënowi mòcë kaszëbiznë a dlô nasziñców bé³ môlã wëmiónë ùdbów, diskùsëji, twòrzeniô nowi, tereczasny kaszëbsczi mëslë ë swi±dë. W dalszi perspektiwie jô chcã pracowac nad ùgwesnianim ë rozkòscérzanim kaszëbiznë tak, bë ji mòc i atrakcëjnota ch³oscë³a té¿ jinszich mieszkeñców Pòmòrzégò, ¿ebë dozdrzëlë òni w kaszëbiznie der¿eñ pòmòrsczi juwernotë, der¿eñ tak atrakcëjny, ¿ebë sami chcelë z jégò kùlturë brac.

Òb rok dzejaniô je dosc bëlno widzec sukces Zasobów. Materia³ë jinformacëjné i encyklopediczné (chòc jesz wiele je z nima do zrobieniô) przëch³oscë³ë wielë òdbiorcòw bënë ë bùten Kaszëbów. Jô miô³ czëté, ¿e mòja starna pierszô pòkôza kaszëbiznã nié jakno le blós cepeliowsczé „mòdré kùbraczi” i „to je krótczi, to je d³ud¿i”, le jako mòcn± kùlturã, chtërny rózga je na ti zemi òd nie mni jak 1000 lat. Równak pòd³ug mòji ùdbë nôwikszi sukces Zasobów je, ¿e dzysô nie je to dokôz le jednégò cz³owieka. Do Zasobów pisz± powô¿ny autorzë, rzeknã le ò Jiwònie Joæ abo ò Pawle Szczëpce. Benë Zasobów funkconérëj± autonomiczné dzélë jak Òdroda, dzél tëroczasny kaszëbsczi lëteraturë, starna Karna Pòmòranijô. Na taczi ôrt mómë ùtworzoné prawie karno Zasobów. Zôcz±tk tegò karna to bë³o le pisanié ë kôrbienié, a chutkò sã pòkaza³o, ¿e to karno mô dosc mòcë do samobëtnégò dzejaniô.

Terô mùszã rzec ò ùdbie, dzãka chtërny Zasoby s± – meszlã – pò prôwdze apartné òd jinszych starnów, to je ò diskusjowim karnie. Wiele lëdzy mô cos do rzeczeniô, biwô ¿e cos wô¿négó, le to je za ma³o na fùl artikel; wiele lëdzy nie chce pisac artiklów, bo nie s± gwes, czy òne òstón± òpùblikòwóné, a je¿lë jo - tej ni ma wiedzec czedë. Nierôz té¿ chtos chce zapëtac ò cos wikszé karno lëdzy. Dlô nich wszëtczich je diskùsjowé karno – môl, gdze chùtkò i swòbòdnô je mò¿no prezentowac ùdbë i pytania. Diskusjowe karno to òsoblëwé fòrum: ni ma widzec tam lëdzy, le blós ich wëpòwiedzë. Temù pòzycëjô w realnym swiece nie je tak wô¿nô w wirtualny kôrbiónce, dobrô ùdba szarégò cz³owieka mdze rëchowónô wë¿i ni¿ pùsté gôdczi wô¿ny òsobistoscë. Dzãka òddzéleniémù wëpòwiedzë òd autoritetù l¿i dozdrzéniaj± nowé ùdbë, a diskùsëji je wicy swié¿oscë. Na dodôwk, czej cz³owiek nie je widzóny, le blós jegò lëst, tej òn napisze wicy ë ò wicy zapitô. Téj diskùsëjô je ¿ëwszô.

Tëli teòrëji. A jakô je praktika? Praktika je takô, ¿e wkò³ Zasobów zesz³o sã karno lëdzy, chtërny s± fùl rozkôcënkù, wòlë, ùmëslënkù ë nowych ùdbów. Òni maj± ju pòkôzóné, ¿e pò prôwdze s± w sztãdze efektiwnô dzejac, przëwò³óm le sprôwã òglowégò spisënkù. Nie mdã diskòtowô³ ò kaszëbsczi nôrodnoscë, chcã zôs rzec, ¿e maj±cë chãc i elektroniczn± pòcztã, dwadzescapôrã lëdzy ùgôda³o sã, rozkòscérzëlë swòjã ùdbã i ùjawernilë w mediach bar¿i jak czilestës±cznô òrganizacëjô. Le òni w òdpòwiedzë na pëtanié, chtërne bë³o pòstawioné w Zasobach ju na pòcz±tkù tegò rokù – jak mò¿e pòkazac w spisënkù mòc Kaszëbów – wzãlë sã do efektiwny robòtë. Mój pòzdrzatk je taczi, ¿e to òni diktowalë krok, a Zrzeszenié le za nima nad±¿a³o. Twòrzi sã nowi òstrzódk kaszëbsczégò dzejaniô? Mò¿e jo. Gwësno s± tu lëdzë, dlô chtërnëch kaszëbizna je wô¿nô i chtërny maj± chãc i mò¿lëwòtë dzejaniô dlô ni. Ze swòji starnë chcã rzec, ¿e widzã w Zrzeszenim bëlny jintelektualny doróbk i stëtkòsc, ò chtërnëch nie wòlno zabôczëc. Ti m³odi lëdze, jawi±cy sã ju prziñdnot± kaszëbiznë, brëkùj± wiadë i doznôwkù dozdrzenia³ëch dzejôrzów, chc± le ¿eby jich bar¿i wspierac jak krytykòwac. Dzysészô nôdgroda za mój skromny dokôz i za „Òdrodã” dlô Paw³a Szczëptë to je dlô mie znak, ¿e Wë – tërôczasny dzejôrze – widzyta wôrtnôtã naji robòtë. Temù roczã Waju wszëtczich do wespó³twòrzeniô Zasobów Kaszëbsko-Pomòrsczich. ¯daje môl na Waji artikle i ùdbë.

Jem gwës, ¿e wszëtcë tù znaj± „Remùsa” i wiedz±, ¿e nôùka to je wid i miecz. A nôùka to je, krom „sëchi” edukacëji, dostãp do tereczasny techniczi, òsoblëwie komùnikacëji. Ju je rzek³é, ¿e w prziñdnoce ledze mò¿e md± pòdzélony na „pod³±czonëch” i „niepòd³±czonëch”. Jinternet kòl naju to jesz je nowòta. Na Kaszëbach, òsoblëwie na wsach, le miészosc mô do niegò dostãp – i z òrãdzu mô³ëch dëtków, i mô³i swi±dë. Równak dlô wielu m³odëch lëdzy Jinternet – nawet je¿lë òni do kùñca nie wiedz± co to taczégò – to je cos atrakcëjnégò. I je¿lë terô prziñdze chtos, chto jich to tegò Jinternetu dopùscy, to mò¿e òn dostac pòwô¿ny wp³iw na wiele lëdzy. Kaszëbów je – ja sã gôdô - 500 tës±cy – to pòwô¿ny elektorat. Temù jô bë chcô³, ¿ebë piérwsze pracownie, abò kawiarenczi jinternetowé na Kaszëbach mielë za³o¿onë naji lëdze. Dzyso Zrzeszenié je jinstytucëjô nôwikszô, maj±c± nôwiksz± strukturã i nôwikszé wp³ëwë i temù nôlepsz±, ¿ebë zòrganizowac séc pracowniów jinternetowëch. ¯ebë te pracownie pò prôwdze trafi³ë „pòd ùstrzéchë”, trzeba je robic nôprzód nié w wiôld¿ich gardach, le w nôdôlszych wsach, na „józkach”, pùstkach, tam, gdze nigdë nie diñdze kòmercëjny Jinternet a lëdzë ni maj± dëtków na swój kòmpùter. Na taczi ôrt trafimë „na Kaszëbów kùñc” a kaszëbizna mdze sã lëdzóm kojarzë³a nie le z mòdrima kùbrakama, ale z nowima technolod¿ama i nowotnosc±. Na to brëkùje dëtków, ale Zrzeszenié doch wié jak je dostac. Syga³o dëtków na sympòzëja i kòngresë, jem gwës ¿e naléz± sã na dokôz chtëren prawie dotrze do wielu lëdzy i przëniese prôwdzëwi pò¿itk. Chcemë le bôczëc: nie zrobimë tegò më dzysô – zrobi to witro chtos jinszi i jemù to mdze brzadowa³o. Wierzã, ¿e s± dzejôrze, jaczi maj± pòkònóné trzë ùkôzczi – Strach, Trud, Niewôrto – (to je Ùrzas, Grãd ë Niewôrt) – i sygô jima Wiarë, ¿ebë przeprowadzac ambitné ùdbë.

Na kùñc, przed pòdzãkòwaniama, chcã pòwiedzec ¿e kaszëbsczi mòwë jô sã ùczi³ z „Remùsa”. Wiedno jem wdôrzi³ òbrôz kaszëbiznë jakno ògnia, jaczi pòwstaje wëstrzód cemnoscë z mô³ëch skrów. Tim bar¿i czëjã sã achtniãti, ¿e bez mój dokôz òstô³ jem té¿ tak± skr±. Za to dzãkùjã redakcëji „Pomeranii”. Chcã pòdzãkòwac tim, co czedës wprowadzalë mie w kaszëbiznã, bùdzelë mòj± ni± fascënacëjã. Chcã z mióna pòdzãkówac Wasce Januszowi Kòwalsczémù, chtërnégò pòdzëwióm za smia³osc ùdbów i òdpornosc na kritikã; chtëren je dlô mie wzór redakcëjny z¿ãtoscë, logiczi, kònsekwencëji i pòrz±dkù. I w òstatnym zdaniu dzãkùjã ti, dzãka chtërny Zasoby na oglu pòwsta³ë – mòji bia³ce, chtërna przejã³a òd mie wiele domòwëch òbrzeszków i cerplëwô znosë³a, ¿e nierôz jo bé³ wicy z kòmpùtrem jak z ni±. Mòja nôdgroda je té¿ ji nôdgrod±, temù dobrze, ¿e z „Remùsa” je wzãti prawie òbrôz skrów Òrmùzdowëch; jem gwës, ¿e ji bë sã wiele mni widza³o, czéjbë miast bëcô skr± bë³o rzek³é, ¿e jô sã ùganióm za jinszima królewiónkama.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Komentarze wyra¿aj± pogl±dy ich autorów. Administrator serwisu nie odpowiada za tre¶ci w nich zawarte.
Wyró¿nienia
Medal Stolema 2005   Open Directory Cool Site   Skra Ormuzdowa 2002