Piosenka "Wele wetka" (Wele wita, wele witka, wide wita itp.), wykonywana z układem tanecznym, należy do typowego repertuaru kaszubskich zespołów ludowych, pojawia się też w podręcznikach jako przykład muzycznego folkloru kaszubskiego. Tytułowy okrzyk wydaje się niezrozumiały: jeszcze w zbiorze tańców opublikowanym przez Pawła Szefkę w 1969 r., objaśniany jest albo jako pochodzący od imienia Wikta, albo po prostu jako rytmiczny "wypełniacz" pozbawiony znaczenia. Językoznawca prof. Hanna Popowska-Taborska nie znajduje przekonującej kaszubskiej etymologii tego zwrotu. Szefka wiąże treść piosenki z obrzędami owocobrania, chociaż sam zauważa, że piosenka znana jest w okolicach, w których nie uprawiano owoców ani zboża - na Półwyspie Helskim.
Tymczasem historyk prof. Gerard Labuda nadaje tej przyśpiewce głębsze znaczenie. Według niego owo Wele Wita nawiązuje do pogańskiego bóstwa Welesa, zaś piosenka związana jest z archaicznym obrzędem kaszubskich "dziadów", czyli goszczeniem dusz zmarłych w obecności właściwego dla nich bóstwa. Piosenka daje obraz uczty, zapewne ofiarnej, po której następuje zabawa. Obrzędy odbywały się chyba nad wodą - "brzôdnik", przez P. Szefkę objaśniane jako sad, w Słowniku Sychty występuje jako 'płytka woda, w której brodząc zarzucano sieci' W obecnej formie piosenka stanowi szyderstwo z pogańskiego obrzędu odprawianego przez starców.
 | Wele wele wetka, dzeż të bëła Wele wele wetka, ù starëszczi Wele wele wetka, cëż të dosta Wele wele wetka, miskã pëszczi. Wele wele wit, nóm tata przëniósł Wele wele wit, wej fùl miech slëwów Wele wele wit, to szmakô dobrze.
Wele wele wetka, biéj na brzôdnik Wele wele wetka, wez le wiéńce Wele wele wetka, szmakôj wszëtkò Wele wele wetka, biéj na tùńce. Wele wele wit, ju gòsce jidą Wele wele wetka, le spiéwają Wele wele wit, ze stołów jedzą Wina dobrze so popijają.
Wejle, wejle, nënka groch gòtëje Wejle, tatk nasz Rózcë bótë szëje Rózka na zôbawã so rëchtëje Jaż z ùcëche ji so serce smiéje Wejle, wejle sąsôd bùdlã wlecze Nënka zarô miãsa nóm napiécze Zanim groch sã z wôrztą dobrze zwarzy Brzôdnik pewno dzys so ùdarzy.
|
|